با وجود اینکه همه ما از تماشای اقتباس‌های ادبیات فانتزی لذت می‌بریم و آن‌ها را دوست داریم، باید پذیرفت که همه کتاب‌های ادبیات فانتزی قابلیت تبدیل به فیلم سینمایی یا سریال تلویزیونی را ندارند. برخی از جهان‌های فانتزی و شکل‌های جادو در چند مورد کتاب فانتزی به قدری پیچیده و از نظر بصری شگفت‌انگیز هستند که اقتباس کردن از آن‌ها عملاً غیرممکن است. در ادامه ۸ کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس را بیشتر بررسی می‌کنیم.
اگرچه با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی اقتباس‌های سینمایی کتاب‌های فانتزی بهتر شده‌اند، اما هنوز کتاب‌هایی وجود دارد که حتی با بهترین جلوه‌های ویژه و تصاویر تولید شده توسط کامپیوتر (cgi) هم نمی‌توان آن‌ها را به تصویر کشید. حتی اگر گاهی اوقات این جلوه‌های ویژه و تصاویر کامپیوتری مکانیکی به نظر برسند، باز هم تا زمانی که خوب انجام شوند، هواداران ژانر فانتزی راضی خواهند بود. با این حال تعامل بازیگران با جلوه‌های عملی (وسایلی که سر صحنه فیلمبرداری وجود دارند و بعداً به وسیله جلوه‌های ویژه تکمیل می‌شوند، مانند اژدهای دنریس در «بازی تاج و تخت») طبیعی‌تر و باورپذیرتر است.
کتاب‌هایی که در فهرست پیش رو آمده‌اند، اقتباس‌شان آن‌قدر به صفحه سبز و جلوه‌های ویژه سنگین محتاج خواهند بود که تولید آن‌ها بیش از حد پرهزینه می‌شود. از این گذشته، حتی اگر چنین پروژه‌ای برای این کتاب‌ها آغاز شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که با صرف همه این هزینه‌ها، اقتباس سینمایی یا تلویزیونی اثر به موفقیت برسد. گاهی اوقات جادو بهتر است لابه‌لای صفحات کتاب‌ها باقی بماند و به پرده سینما منتقل نشود.
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که هر اقتباسی که از روی کتاب‌های فانتزی ساخته شود، اگر کیفیت خوبی داشته باشد، بسیار گران تمام خواهد شد. هیچکس علاقه‌ای به تماشای یک اژدها که با جلوه‌های ویژه ضعیف و ارزان ساخته شده ندارد. یا صحنه‌های مبارزه‌ای که شتاب‌زده و کوتاه ساخته شده‌اند تا با بودجه کم فیلم یا سریال همخوانی داشته باشد. چنین مواردی حتی عاشقان ژانر فانتزی را هم آزرده می‌کند و برای آن‌ها هم باورپذیر نخواهد بود، چه برسد به مخاطبان دیگر که دل‌بسته این ژانر نیستند.
در ادامه شما را با ۸ کتاب ژانر فانتزی که اقتباس سینمایی یا تلویزیونی از آن‌ها غیرممکن است، آشنا خواهیم کرد.
۱. مجموعه کتاب‌های «مه‌زاد» (Mistborn) نوشته برندون سندرسون
در این مجموعه فانتزی حماسی محبوب، بزرگ‌ترین تبهکاران دنیای جرم و جنایت، فرمانروا را سرنگون می‌کنند. اگرچه اقتباس سینمایی «مه‌زاد» مدت‌هاست که در مرحله تولید به سر می‌برد، اما اقتباس از این کتاب تقریباً غیرممکن است.
اینکه گروهی متشکل از قهرمانان خاکستری (به معنای اینکه از نظر اخلاقی نه کاملاً خوب و نه کاملاً شرور هستند) تلاش می‌کنند یک سرقت بزرگ را به سرانجام برسانند کاملاً سینمایی است. چیزی که «مه‌زاد» را اقتباس‌ناپذیر می‌کند، طرح داستانی آن نیست. بلکه جهان داستان و نظام جادوی آن است.
داستان «مه‌زاد» در دنیایی رخ می‌دهد که خاکستر از آسمان آن می‌بارد، و مه و خاکستر برای جادو کردن حیاتی قلمداد می‌شوند. همین دو عنصر جهان داستان به خودی خود می‌توانند پروسه فیلمبرداری اقتباس «مه‌زاد» را بسیار دشوار کنند، آن‌قدر که برای تولیدکنندگان آن به یک کابوس تبدیل خواهد شد.
اما این تنها مشکل آن‌ها نخواهد بود، چرا که جادوها و موهبت‌های ذهنی و فیزیکی شخصیت‌های داستان به جلوه‌های ویژه بسیار زیاد و سنگینی نیاز دارد که در بهترین حالت، هزینه تولید این اقتباس را هنگفت خواهد کرد. با وجود اینکه کسی از تماشای اقتباس داستانی همچون «مه‌زاد» بدش نمی‌آید، اما اگر منطقی به آن نگاه کنیم، در خواهیم یافت که اقتباس سینمایی «مه‌زاد» فیلم خوب و قانع‌کننده‌ای نخواهد شد. مگر آنکه با تغییرات گسترده در جهان داستان و قدرت‌های شخصیت‌ها همراه شود، که در این صورت هم ارزش خود را از دست خواهد داد.
کتاب مه زاد ۱ امپراتوری نهایی اثر برندون سندرسون انتشارات هوپا
۲. مجموعه کتاب‌های «دنباله رعد و برق» (Trail of Lightning) نوشته ربکا رانهورس
پس از وقوع یک آخرالزمان مربوط به تغییرات آب و هوایی، افسانه ناواهو جامه واقعیت به تن می‌کند. از آن موقع به بعد، شکارچیان هیولا، کسانی مانند قهرمان داستان، مگی هاسکی، به یکی از ضرورت‌های زندگی روزمره تبدیل می‌شوند.
داستان این کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس از آنجا شروع می‌شود که یک روز، دختری گم می‌شود و مگی برای پیدا کردن او به مسیری قدم می‌گذارد که مملو از حقایق مرگبار درباره دنیای جدیدی است که شکل گرفته. بدون شک اقتباس بخش‌هایی از داستان که به درگیری‌های مختلف بین انسان‌ها پرداخته، چندان دشوار نخواهد بود و بازآفرینی آن به بهترین شکل انجام خواهد شد، چنان‌چه در اقتباس‌هایی از آثار دیگر، مشابه‌اش را دیده‌ایم.
اما به تصویر کشیدن هیولاها و خدایانی که در کتاب‌های «دنباله رعد و برق» وجود دارند، کار هر کسی نیست. تخیل بی‌پروایانه این کتاب در خلق این موجودات کاری کرده اثر اقتباس‌ناپذیر شود. همیشه می‌توان به جای انتظار اقتباس چنین کتاب‌هایی را کشیدن، خود کتاب را مطالعه کرد و به راز تاریکی که مگی هاسکی درباره جامعه‌اش کشف می‌کند، پی برد.
۳. مجموعه کتاب‌های «جنگ تریاک» (The Poppy War) نوشته آر. اف. کوانگ
در یک دنیای فانتزی الهام گرفته از چین، رین با مطالعه بی‌وقفه از یک ازدواج از پیش تعیین شده و ناخواسته فرار می‌کند و به یک دانشگاه عالی‌رتبه راه پیدا می‌کند. اما دست سرنوشت خیلی زود رویاهای رین را خراب می‌کند؛ با آغاز جنگ رین هم مانند بسیاری دیگر، به میدان نبرد اعزام می‌شود.
در ابتدا تنها چالش طراحی صحنه برای شهرها و محیط دانشگاه «جنگ تریاک» است که فراهم کردن آن‌ها شاید چالش‌برانگیز باشند، اما دشوار یا غیرممکن نیستند. چیزی که مجموعه کتاب‌های «جنگ تریاک» را به یک اثر اقتباس‌ناپذیر تبدیل می‌کند، جنگ‌های حماسی آن است.
به محض اینکه شخصیت اصلی داستان، رین، به میدان نبرد می‌رسد، فیلمبرداری برای تولیدکننده اقتباس به بزرگ‌ترین چالش ممکن تبدیل خواهد شد. در طول دهه‌های اخیر، در اقتباس‌های تلویزیونی و سینمایی آثار فانتزی جنگ‌های حماسی خوبی دیده‌ایم. اما تجربه همان اقتباس‌ها به ما ثابت کرده به تصویر کشیدن حتی یک نبرد ساده، بسیار پرهزینه است. با توجه به قدرت‌های شمنی رین، حتی بهترین هنرمندان جلوه‌های ویژه هم در خلق صحنه‌های نبرد با مشکلات سختی دست و پنجه نرم خواهند کرد.
۴. مجموعه کتاب‌های «سایه تاریک‌تر جادو» (A Darker Shade of Magic) نوشته ویکتوریا شواب
داستان مجموعه «سایه تاریک‌تر جادو» که در این لیست به عنوان یک کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس قرار گرفته درباره جادوگری به نام کِل است؛ یکی از آخرین جادوگرانی که می‌تواند بین ۳ لندن بازمانده (جهان موازی یکی از زیرژانرهای این کتاب است)، سفر کند. حتی کِل در مقام سفیر (پیام‌رسان) رسمی لندن سرخ هم نمی‌تواند از عدالت و سیاست فرار کند. هنگامی که یک دزد چیزی که نباید را به سرقت می‌برد، زندگی خودش و کِل را به هم پیوند می‌زند؛ زندگی‌هایی که برای همیشه تغییر خواهند کرد و دیگر هرگز مانند قبل از سرقت نخواهند شد.
نوع جادوی کتاب‌های «سایه تاریک‌تر از جادو» آن‌قدری خاص هست که یا نمی‌توان آن را در فیلم و سریال به تصویر کشید، یا این کار به یک چالش تمام عیار تبدیل خواهد شد. مشکل دیگری که پیش روی اقتباس این اثر قرار می‌گیرد، ۳ لندن کاملاً متفاوت است. برای معرفی شایسته هر کدام از لندن‌های داستان، هم به زمان زیادی احتیاج هست، هم مستلزم ایجاد تفاوت‌های بصری کاملاً واضح است.
همچنین قابل ذکر است که با توجه به اینکه اقتباس «سایه تاریک‌تر از جادو» از سال ۲۰۱۶ در دست ساخت قرار گرفته، و هنوز هیچ خبری از آن نیست، به احتمال زیاد موانع ذکر شده و چه بسا موانع بیشتری سر راه تولید این اقتباس وجود دارد. در غیر این صورت، پس از گذشت تقریباً ۷ سال این اقتباس تا به حال منتشر شده بود. بعید به نظر می‌رسد به این زودی‌ها شاهد اقتباس تلویزیونی یا سینمایی «سایه تاریک‌تر از جادو» باشیم.
کتاب سایه های جادو ۱ تاریک تر از جادو اثر وی ای شواب
۵. کتاب «شهری که ما شدیم» (The City We Became) نوشته ان. کی. جمیسین
«شهری که به آن تبدیل شدیم» یک رمان فانتزی شهری از نویسنده‌ای است که به عقیده بسیاری، یکی از مهم‌ترین نویسنده‌های ژانر فانتزی در زمانه خود به حساب می‌آید. در این رمان شاهد جان‌دار شدن شهر نیویورک هستیم. جان گرفتن نیویورک ممکن است شبیه رویای هر کارگردانی به نظر برسد، اما ساختن اقتباس این کتاب از چیزی که از دور می‌بینید، دشوارتر است.
با دو کلمه می‌توان علت اقتباس‌ناپذیر بودن «شهری که ما شدیم» را بیان کرد: شاخک‌های سفید. در این کتاب، شاخک‌های سفید از ابعاد دیگر به نیویورک حمله می‌کنند تا قبل از اینکه شهر روح خود را به طور کامل رشد بدهد و واقعاً جان‌دار بشود، آن را نابود کند. در رمان محله‌های مختلف نیویورک با شاخک‌های سفید مبارزه می‌کنند و اجازه نمی‌دهند آسیب زیادی به شهر وارد شود.
می‌بینید؟ محله‌ها در جنگ با شاخک‌هایی سفید… حتی تصور چنین فیلمی هم سخت است، چه برسد به اینکه واقعاً این فیلم فانتزی را با هزینه‌ای کلان تولید کرد و به امید اینکه مخاطب از آن استقبال می‌کند، منتظر نشست.
۶. مجموعه کتاب‌های «بازی میانی» (Middlegame) نوشته سینان مک‌گویر
در کتاب «بازی میانی» راجر و داجر دوقلوهای نیمه‌خدایی هستند که می‌توانند با توانایی‌های ریاضی و زبانی فوق‌بشری خود ساختار واقعیت را تغییر بدهند. این توانایی‌های دوقلوها ثمره تلاش دانشمندی بود که آن‌ها را خلق کرد، اما هیچ یک از آن دو تمایلی به برآورده کردن خواسته‌های آن دانشمند نداشتند.
بنابراین دوقلوها مجبور می‌شوند برای ساختن یک زندگی عادی با یکدیگر همکاری کنند که این همکاری شامل بحث‌های طولانی و سفت و سخت متعددی می‌شود. مانند همه پروتاگونیست‌هایی که هوش فرابشری دارند، دوقلوها هم نقص‌هایی دارند که بزرگ‌ترین‌شان کنار نیامدن با یکدیگر است.
زمانی که راجر و داجر با ریاضیات و زبان کار می‌کنند، جهان از هم می‌پاشد و خواندن چنین صحنه‌هایی در کتاب «بازی میانی» واقعاً رضایت‌بخش است. انتقال تمام ویژگی‌های خوب و نقاط قوت این کتاب به اقتباس بعید به نظر می‌رسد. در اینجا بیشتر از غیرممکن بودن تولید اقتباس، بحث منتقل نشدن روح داستان مطرح است.
۷. مجموعه کتاب‌های «نشان ساحره» (Witchmark) نوشته سی. ال. پولک
دوره ادوارد (۱۹۰۱ تا ۱۹۱۰) انگلستان را تصور کنید، حالا انگلستان را در حالی تصور کنید که به دست اشراف فانی (انسان‌های عادی) و اشراف جادوگر اداره می‌شود. دنیایی که کتاب «نشان ساحره» به تصویر کشیده چنین دنیایی است.
مایلز، پروتاگونیست داستان، در خانواده‌ای اصیل و اشرافی به دنیا آمد که از همان ابتدا از او توقع داشتند جادوی خود را به خواهر قدرتمندترش گره بزند. از انجایی که مایلز تمایلی به این کار ندارد، به بهانه رفتن به جنگ از خانواده خود فرار می‌کند و آنجا به عنوان یک روان‌پزشک مشغول به کار می‌شود. اما وقتی دنیای جادو مایلز را مجبور می‌کند به خانه‌اش بازگردد، او حقیقت آزاردهنده‌ای درباره هسته جامعه جادویی کشف می‌کند.
اقتباس کتاب «نشان ساحره» غیرممکن نیست، اما قطعاً پرهزینه است و به همین دلیل به عنوان یک کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس شناخته می‌شود. یکی از مواردی که می‌تواند تولید این اقتباس را بسیار دشوار کند، لباس‌ها و لوازم دوره ادوارد و البته استیم‌پانک خواهد بود. همان‌طور که در سریال «ویچر» دیدیم اشتباهات جزئی در طراحی لباس (زره‌های نیلفگاردی‌ها در فصل اول باعث اعتراض هواداران شد) باورپذیری آن‌ها را پایین می‌آورد، پوشش دوره ادوارد انگلستان در کنار پوشش‌ها و لوازم معمولی که در زیرژانر استیم‌پانک می‌بینیم می‌تواند کار طراحان لباس و صحنه را حسابی سخت و البته پرهزینه کند.
ناگفته نماند که انواع مختلف جادو در داستان وجود دارد و البته فرشته‌ها هم در «نشان ساحره» نقشی ایفا می‌کنند که خود به هزینه‌های جلوه‌های ویژه می‌افزاید. با همه این‌ها اگر قرار باشد اقتباسی سینمایی یا تلویزیونی از این کتاب ساخته شود، باید قبل از هر چیزی به بودجه آن دقت کرد. چون تولید اقتباس این کتاب به هیچ وجه ارزان نخواهد بود.
۸. مجموعه کتاب‌های «نمی‌توان خیانت را بدون چای نوشت» (Can’t Spell Treason Without Tea) نوشته ربکا تورن
«نمی‌توان خیانت را بدون چای نوشت» یک کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس است که داستان ساده و دلپذیری دارد. داستان درباره جادوگری است که عاشق نگهبان ملکه می‌شود و از او درخواست می‌کند شغلش را رها کند و در کنار او یک کتاب‌فروشی/چایی‌خانه باز کند. وقتی نگهبان ملکه پاسخ مثبت می‌دهد، آن‌ها باید به امر مهم راضی کردن ملکه برای رها کردن نگهبان خود فکر کنند و به یک راه‌حل مشخص برسند؛ حتی اگر این راه‌حل شامل تهدید کردن ملکه به انواع و اقسام شیوه‌های خلاقانه بشود.
برخلاف باقی کتاب‌هایی که در فهرست حاضر شده‌اند، کتاب «نمی‌توان خیانت را بدون چای نوشت» نه حماسی است، نه هیجان‌انگیز و نه هیچ نبوغ خاصی پشت آن نهفته است. کتاب یک داستان ساده، دل‌انگیز، عاشقانه و بامزه را روایت می‌کند که پر از موجودات افسانه‌ای، جادو و عناصر ژانر فانتزی است. به همین خاطر هم هست که تولید اقتباس این داستان ساده و رضایت‌بخش، به بودجه زیادی احتیاج دارد. اما از آنجایی که چنین فیلمی هرگز پرفروش نخواهد شد و مخاطب چندان زیادی ندارد، بعید است کسی روی آن سرمایه‌گذاری کند.
کتاب فانتزی غیرقابل اقتباس؛ مؤخره
در این فهرست به معرفی کتاب‌هایی که اقتباس آن‌ها غیرممکن خواهد بود و دلایل آن پرداختیم. اما نباید فراموش کرد که تعداد بسیار زیادی از کتاب‌های فانتزی تمام و کمال مناسب اقتباس تلویزیونی و سینمایی هستند و هیچ مانعی سر راه‌شان نیست. ضمن اینکه با بودجه مناسب، تقریباً هر اقتباسی امکان‌پذیر است، اما دریافت بودجه‌های زیاد برای چنین اقتباس‌هایی به هیچ وجه آسان نیست.
سریال محبوب «بازی تاج و تخت» اولین پروژه‌ای که به جورج آر. آر. مارتین پیشنهاد شد نبود. طبق گفته‌های خود نویسنده، او پیشنهادهای متعددی برای اقتباس از مجموعه کتاب‌های «نغمه‌ای از یخ و آتش» دریافت کرد. اما به دلیل گسترده بودن داستان و تعداد زیاد شخصیت‌ها و خطوط داستانی، این پیشنهادها شامل حال تمام کتاب‌ها نمی‌شد. برای مثال، عده‌ای علاقه‌مند بودند فقط خط داستانی جان اسنو را به مجموعه‌ای از فیلم‌های سینمایی تبدیل کنند. علت اصلی چنین پیشنهادهایی هم، بیش از هر چیزی، بودجه زیادی بود که برای به تصویر کشیدن تمام و کمال این داستان ضرورت داشت. گفتنی است که حتی سریال مذکور هم موفق نشد تمام خطوط داستانی این مجموعه را به تصویر بکشد و به دلایل مختلف تعدادی از شخصیت‌های مهم و خطوط داستانی، از سریال حذف شدند.
علاوه بر همه این‌ها، اقتباس کردن از کتاب‌های فانتزی به خودی خود کار آسانی نیست. از امکان‌پذیر بودن و بودجه که بگذریم، در چند دهه اخیر اقتباس‌های ناموفق بسیاری از کتاب‌های فانتزی دیده‌ایم که نتیجه‌ای جز ناامید کردن و خشمگین کردن هواداران نداشته‌اند. پس حتی با وجود منابع کافی، ساختن اقتباس از یک کتاب فانتزی نیازمند فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان چیره‌دست است که توانایی انتقال جادوی درون کتاب را به پرده سینما یا صفحه تلویزیون دارند.
منبع: Book Riot