به نقل از دیجیکالا:
این روزها به‌سختی می‌توانیم زندگی بدون شبکه‌های اجتماعی را تصور کنیم. بعضی از ما تا حدی به شبکه‌های اجتماعی وابسته شده‌ایم که نمی‌دانیم قبل از وجود آن‌ها چه کار می‌کردیم و وقتی دسترسی به آن نداریم، نمی‌دانیم باید چه کاری انجام دهیم. اما فاصله گرفتن از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مزیت‌های فراوانی برای سلامت جسم و روح داشته باشد و زندگی را از بی‌برنامگی نجات دهد. در ادامه با این مزیت‌ها و کارهای جذاب جایگزین آشنا می‌شویم.
چرا باید میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کنترل کنیم؟
در یکی از نظرسنجی‌هایی که توسط سایت Healthline انجام شد، مردم نظرات خود را در مورد استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیان کردند. در این نظرسنجی ۲۵ درصد از افراد شرکت‌کننده اعلام کردند که تاثیرات منفی شبکه‌ی اجتماعی را روی سلامت ذهنی و جسمی خود احساس می‌کنند. ۵۳ درصد از شرکت‌کنندگان گفته بودند که فکر می‌کنند کاهش میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، کمک می‌کند که زندگی آرام‌تری داشته باشند.
این درصد در افرادی که دچار مشکلات روحی بودند به ۶۶ درصد رسید. یکی از نکات جالب این نظرسنجی این بود که ۲۹ درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که برای دور شدن از هیاهوی شبکه‌های اجتماعی به چند روز استراحت و دور شدن از اینترنت نیاز دارند. این درصد در بین افراد ۱۵ تا ۲۴ ساله به ۴۶ درصد رسیده بود.
به همین دلیل است که متخصصان سلامت روان همیشه توصیه می‌کنند که میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کنترل کنید و اختیار زمان خود را به دست آن نسپارید. تحقیقات فراوانی ثابت کرده که حضور مستمر و بیش از اندازه در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سلامت جسم و روان شما را به خطر بیاندازد.
شبکه‌های اجتماعی چطور روی سلامت روان تاثیر می‌گذارند؟
تحقیقات متعددی روی نقش استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان انجام شده است. تمام تحقیقات، تاثیرات مخرب آن را تایید می‌کنند.
مثلا در تحقیقی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، مشخص شد که ارتباط مستقیمی بین کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهبود افسردگی وجود دارد. با کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، افراد، کمتر احساس تنهایی می‌کنند.
در یک نظرسنجی که در سال ۲۰۲۱ توسط ExpressVPN انجام شد، ۸۶ درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که شبکه‌های اجتماعی تاثیر منفی روی شادی و تصویر ذهنی آن‌ها از خودشان داشته است. بین ۷۹ تا ۸۳ درصد از شرکت‌کنندگان هم اعلام کردند که شبکه‌های اجتماعی تاثیر منفی روی اضطراب و افسردگی آن‌ها داشته و باعث شده که بیشتر احساس تنهایی کنند.
در یک نظرسنجی بین‌المللی که در کشورهای آمریکا، انگلیسی، استرالیا و نروژ انجام شد مشخص شد که افرادی که شبکه‌های اجتماعی را برای سرگرمی یا کاهش حس تنهایی در دوران پاندمی کرونا استفاده می‌کردند، سلامت روانی کمتری را تجربه کرده‌اند.
البته فراموش نکنیم که شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط با افراد جدید و حفظ روابط دوستانه و قدیمی بسیار لازم است و هر دوی این موارد باعث بهبود وضعیت سلامت روان افراد می‌شود اما بین استفاده‌ی افراطی از شبکه‌های اجتماعی و کاهش سلامت روان، ارتباط مستقیمی وجود دارد. یعنی تا زمانی که از این شبکه‌ها در حد معقول استفاده کنید، می‌توانند کاملا مفید و کمک‌کننده باشند اما اگر کنترل استفاده از آن از دستتان خارج شود، سلامت روان شما آسیب می‌بیند.
از طرف دیگر تحقیقی که در سال ۲۰۲۱ با حضور ۶۸ دانشجو انجام شد نشان داد که بیشتر دانشجویان بعد از فاصله گرفتن کوتاه از شبکه‌های اجتماعی، تغییر خلق‌وخو، کاهش اضطراب و بهبود خواب را تجربه کرده‌اند. این تجربه‌های مثبت در حین این دوران فاصله‌گیری و مدتی بعد از آن بوده است.
تمام داده‌های به دست آمده از این تحقیقات، یک پیام واضح دارد. اگر تصویر مثبتی از خودتان ندارید، اضطراب، افسردگی و تنهایی را تجربه می‌کنید و الگوی خواب شما به هم ریخته، بهتر است که در میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تجدیدنظر کنید.
جایگزین‌های مثبت و مفید شبکه‌های اجتماعی
سلامت روان شما بسیار مهم‌تر از زیبایی ظاهری پیج اینستاگرام‌تان است. حالا که معایب استفاده‌ی افراطی از شبکه‌های اجتماعی را می‌دانیم، چه کاری می‌توانیم به جای آن انجام دهید؟
بعضی از ما تا حدی به این شبکه‌ها وابسته شده‌ایم که اگر نباشند، اصلا نمی‌دانیم چه کارهایی برای انجام دادن وجود دارد.
وقتی از دنیای مجازی فاصله بگیرید، دنیایی از فرصت‌ها و تفریحات تازه منتظر شماست. بسته به علاقه و ترجیح خودتان می‌تواند یک فعالیت مثبت و مفرح را جایگزین شبکه‌های اجتماعی کنید. وقتی احساس می‌کنید که یک نیاز و فشار درونی شما را به سمت گوشی و شبکه‌های اجتماعی می‌کشد، بلافاصله با کارهای زیر، افکارتان را منحرف کنید.
برای استراحت
اگر از شبکه‌های اجتماعی برای استراحت و فاصله گرفتن از زندگی روزمره استفاده می‌کنید و اگر تا زمان خالی گیر می‌آورید سراغ گوشی می‌روید، به‌جای فضای مجازی می‌توانید یکی از کارهای زیر را متناسب با علایق خود جایگزین کنید.
- قدم زدن در اطراف محله
- گوش دادن به موسیقی موردعلاقه
- روشن کردن شمع و استفاده از عصاره‌های طبیعی
- خواندن کتاب‌های موردعلاقه
- نقاشی کردن یا درست کردن کاردستی
- پختن یک غذای خوشمزه
- بازی با حیوانات خانگی
- امتحان کردن یوگا یا مدیتیشن
- نوشیدن یک نوشیدنی تسکین‌دهنده و گرم مانند چای یا شکلات داغ
- دیدن عکس‌های قدیمی و مرور خاطرات
برای برقراری ارتباط با دیگران
یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از شبکه‌های اجتماعی، برقراری و حفظ ارتباط با آدم‌های دیگر است. هر زمان که احساس می‌کنید لازم است با فرد دیگری در ارتباط باشید، این روش‌های جایگزین را امتحان کنید:
- تماس با دوستان یا اعضای خانواده؛ به‌خصوص تماس تصویری
- دعوت کردن از یک نفر برای شام یا خوردن نوشیدنی در کافه
- پختن یک خوراکی خوشمزه و بردن برای همسایه یا دوست
- برنامه‌ریزی برای قدم زدن، تفریح یا خرید همراه با دوستان در روزهای آخر هفته
- انجام فعالیت‌های داوطلبانه در سازمان‌ها و خیریه‌های محلی
- پیدا کردن یک کلاس آموزشی در فرهنگسراهای محله
- پیدا کردن یک گروه جمعی مثلا یک باشگاه ورزشی یا یک دورهمی مذهبی
- شرکت در کلاس‌های گروهی یوگا
برای سرگرمی
بیشتر ما از شبکه‌های اجتماعی برای سرگرمی استفاده می‌کنیم. به‌جای دیدن ویدیوهای ۳۰ ثانیه‌ای می‌توانید تفریحات و سرگرمی‌های دنیای واقعی را تجربه کنید و از آن لذت ببرید:
- لذت بردن از اجرای زنده‌ی موسیقی در کنسرت یا در پارک
- شرکت در بازی‌های فیزیکی
- رنگ کردن ظرف‌های سفالی در کارگاه‌های صنایع دستی
- یاد گرفتن یک ساز
- شرکت در یک کلاس هنرهای رزمی یا رقص سنتی
- طبیعت‌گردی و کوه‌پیمایی
- بازدید از موزه‌ها یا گالری‌های شهر
- امتحان کردن باغبانی با خرید گلدان
- گوش دادن به یک پادکست با موضوع جذاب
- خواندن کتاب
- جمع کردن دوستان و فامیل برای یک بازی رومیزی جدید و جذاب
چطور برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی مرز تعیین کنیم؟
فاصله گرفتن از شبکه‌های اجتماعی و کم کردن میزان استفاده از آن‌ها، بهترین کاری است که می‌توانید برای سلامت جسم و روان خود انجام دهید. ولی برای محدود کردن خودتان، باید واقع‌بین باشید و زیاد به خودتان سخت نگیرید.
اگر شبکه‌های اجتماعی به هر دلیلی، بخش مهمی از زندگی شماست، اشکالی ندارد. راه‌هایی وجود دارد که با کمک آن می‌توانید تاثیرات منفی فضای مجازی را کاهش دهید و در مقابل، نتایج مثبت و مفید آن را بیشتر کنید. موقع استفاده از شبکه‌های اجتماعی به این نکات توجه کنید تا کنترل بیشتری روی میزان استفاده، نحوه‌ی استفاده و تبعات آن داشته باشید.
- صفحاتی که تاثیر منفی روی خلق‌وخو و تصور شخصی شما دارند دنبال نکنید.
- تصور پروفایل خود را حذف کنید تا باعث مقایسه کردن خودتان با دیگران نشود.
- هر پیام شخصی ناراحت‌کننده، اسپم و ترول‌ها را حذف کنید.
- پست‌‌هایی که شما را وادار می‌کنند تا خودتان را با دیگران مقایسه کنید، ذخیره نکنید.
علاوه بر این خودتان می‌توانید برای کاهش انرژی منفی شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنید تا دیگران بتوانند از شما الهام بگیرند. مثلا:
- عکس‌های واقعی خود را به اشتراک بگذارید و از هیچ فیلتری استفاده نکنید و خود واقعی‌تان باشید.
- از لحظه‌های به‌هم‌ریخته و نامرتب هم عکس بیاندازید تا نشان دهید که همه‌چیز همیشه عالی نیست.
- در توضیحات تصاویر خود به دیگران یادآوری کنید که شما یک فرد واقعی با تجربه‌های واقعی و احساس ناامنی‌های واقعی هستید درست مثل همه‌ی آدم‌ها.
- برای پست‌های افراد دیگر، نظرات تشویق‌کننده و حمایت‌گرانه بفرستید.
- وقتی برای مدتی از شبکه‌های اجتماعی فاصله می‌گیرید، این را به اطلاع دیگران برسانید و از آن‌ها بخواهید که کار مشابهی انجام دهند.
جمع‌بندی
برای بیشتر ما در زندگی امروزی، شبکه‌ی اجتماعی به بخش مهمی از زندگی تبدیل شده است و نمی‌توانیم از آن جدا شویم. با کمک آن چیزهای زیادی یاد می‌گیریم، خرید می‌کنید و با دوستان‌مان در ارتباطیم. اما استفاده‌ی افراطی از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سلامت جسمی و روحی ما را تحت تاثیر قرار دهد.
خوشبختانه با راهکارهایی می‌توانید تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهید. مثلا می‌توانید برای خودتان محدودیت زمانی تعیین کنید، از آن آگاهانه و با دقت استفاده کنید، گاهی برای مدت کوتاهی کاملا فاصله بگیرید و زندگی خود را با اضافه کردن فعالیت‌های جذاب دیگر، به تعادل برسانید. برای هر منظوری که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید، راه‌های جایگزین فراوانی وجود دارد تا بتوانید وابستگی خود را به شبکه‌های اجتماعی کم کنید.
منبع: Healthline