به نقل از دیجیکالا:
زندگی پس از مرگ همواره یکی از بزرگترین معماها و موضوعات مورد بحث در حوزه‌ی انسان‌شناسی، هنر، فلسفه و دین بوده است. از آغاز شکل‌گیری سینما، هنرمندان متعددی تلاش کرده‌اند تا برداشت خودشان از آن را ارائه دهند و یک جستجوی ساده، ما را به صدها فیلم درباره زندگی پس از مرگ می‌رساند که هرکدام سعی می‌کنند تا از زوایای تازه‌ای به این ایده نزدیک شوند. در این میان اما تعدادی فیلم شاخص وجود دارد که می‌تواند جهان‌بینی شما را تحت‌تاثیر قرار دهد.
فیلم‌های مرتبط با زندگی پس از مرگ را می‌توانیم در مجموع به دو گروه تقسیم کنیم، آن‌هایی که در تلاش هستند تا تصویری از جهان باقی ارائه دهند (که معمولا شامل برداشت‌های متفاوتی از بهشت، جهنم و برزخ می‌شود) و آن‌هایی که به آدم‌های متوفی و درگذشته‌ای می‌پردازند که پس از مرگ به همین دنیا بازگشته‌اند. اگرچه ایده‌ی زندگی پس از مرگ، مسیر را برای خلق آثار هیجان‌انگیز یا ترسناک هموار می‌کند اما برای این مقاله، به سراغ فیلم‌هایی رفته‌ایم که عناصر هستی‌گرایانه و فلسفی حضور پررنگی در آن‌ها دارد و شما را به تفکر وادار می‌کند.
۱۰- آقای جردن وارد می‌شود (Here Comes Mr. Jordan)
- سال انتشار: ۱۹۴۱
- کارگردان: الکساندر هال
- بازیگران: رابرت مونتگومری، اولین کیز، کلود رینس، ریتا جانسون، ادوارد اورت هورتون، دان کاستلو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۱۰۰ از ۱۰۰
یک کمدی-عاشقانه‌ی کلاسیک براساس نمایشنامه‌ای که هرگز روی صحنه رفت؛ «آقای جردن وارد می‌شود» باعث شد تا در دهه‌ی ۴۰ میلادی ده‌ها فیلم درباره زندگی پس از مرگ ساخته شود (از جمله «مردی به نام جو»، «بهشت می‌تواند صبر کند» و «واقع‌بین»). قصه درباره‌ی یک بوکسور و خلبان تازه‌وارد به نام جو پندلتون (رابرت مونتگومری) است که در یک سانحه کشته می‌شود اما در واقع مرگ او به دلیل محاسبات اشتباه یک فرشته بوده است! از آنجایی که دیگر بدنی وجود ندارد، مسئولان دنیای پس از مرگ، روح جو را به بدن یک مرد ثروتمند منتقل می‌کنند که از قضا او هم قرار است به‌زودی کشته شود.
دنیای پس از مرگ در این ساخته‌ی الکساندر هال، همانند یک راهروی فرودگاه مه‌آلود است که ارواح همانند مسافران منتظر هستند تا تکلیف آن‌ها مشخص شود. اگرچه ایده‌ی تناسخ به یک شوخی تبدیل شده است (به هر حال با یک اثر طنز روبه‌رو هستیم) اما فیلم از لحنی تلخ‌وشیرین بهره می‌برد و سیاهی نیز در آن به چشم می‌خورد. آقای جردن وارد می‌شود تنها چند ماه پیش از حمله‌‌ی امپراتوری ژاپن به بندر پرل هاربر و ورود ایالات متحده به جنگ جهانی دوم اکران شد و در میان لحظات بامزه‌ی فیلم، یک تعلیق قابل لمس وجود دارد، خصوصا وقتی به این نکته فکر می‌کنیم که آن روزها، آدم‌های معمولی متعددی زودتر از زمان مقرر، جان خود را از دست دادند.
۹- مسئله زندگی و مرگ (A Matter of Life and Death)
- سال انتشار: ۱۹۴۶
- کارگردان: مایکل پاول، امریک پرسبرگر
- بازیگران: دیوید نیون، ریموند مسی، کیم هانتر، کاتلین بایرون، ریچارد اتنبرا، باب رابرتز، والی پچ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۷ از ۱۰۰
«مسئله زندگی و مرگ» که با نام « پلکانی به بهشت» نیز شناخته می‌شود، تلاش مایکل پاول و امریک پرسبرگر برای پررنگ جلوه دادن آنگلو-آمریکایی‌ها در دوران پسا جنگ جهانی دوم بود. خوشبختانه، آن‌ها موفق شده‌اند تا یک ایده‌ی داستانی در ظاهر پروپاگاندایی و هدفمند را به یکی از بهترین فیلم‌های عاشقانه‌ی بریتانیایی تاریخ تبدیل کنند که جادویی به نظر می‌رسد و هر کسی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
ما با پیتر کارتر (دیوید نیون)، خلبان نیروی هوایی سلطنتی همراه می‌شود که هواپیمایش سقوط می‌کند و او به شکل معجزه‌آسایی زنده می‌ماند اما همانند آقای جردن وارد می‌شود، او را هم به اشتباه به آن جهان می‌برند. او سپس مجبور می‌شود تا با عبور از آزمون الهی، ثابت کند که باید نزد همسرش بازگردد. در فیلم عشق به زندگی و خیال‌پردازی به چشم می‌خورد (سکانس‌های کره زمین رنگارنگ و بهشت، سیاه و سفید ترسیم شده است) و از کنار خلاقیت‌های آن هم نباید عبور کرد، به‌ویژه ایده‌ی پلکان که جلوتر از زمانه‌اش بود.
کتاب مسئله مرگ و زندگی اثر جمعی از نویسندگان نشر دنگ
۸- چه زندگی شگفت‌انگیزی (It’s a Wonderful Life)
- سال انتشار: ۱۹۴۶
- کارگردان: فرانک کاپرا
- بازیگران: جیمز استوارت، دانا رید، ویلیام ادموندز، فرانک فنتون، فرانک هاگنی، چارلز سی. ویلسون، چارلز سالیوان
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۴ از ۱۰۰
جرج بیلی (جیمز استوارت) یک تاجر ورشکسته است که احساس پوچی دارد و تصمیم می‌گیرد شب پیش از کریسمس خودکشی کند اما فرشته‌ی نگهبان او، کلرنس (هنری تراورز) مداخله می‌کند تا جلوی این کار را بگیرد. کلرنس به جرج نشان می‌دهد که او چه تاثیری بر زندگی آدم‌های اطرافش گذاشته است و زندگی همه‌ی انسان‌ها از کوچک تا بزرگ، اهمیت دارد و خودکشی چاره‌ی کار نیست.
«چه زندگی شگفت‌انگیزی» سناریوی منحصربه‌فردی (حالا شاید کمی کلیشه‌ای باشد) از ایده‌ی زندگی پس از مرگ ارائه می‌دهد و می‌گوید که اعمال گذشته‌ی جرج چه تاثیری برای آینده‌ی او دارد. برگ برنده‌ی فیلم را باید فضای دلنشین و دوست‌داشتنی آن بدانیم که باعث می‌شود فراموش کنیم جرج به چه افسردگی شدیدی دچار است و در چه شرایطی قرار دارد. جیمز استوارت و فرانک کاپرا، تجربه‌های تلخ خود از دوران جنگ را به فیلم آورده‌اند و سیاهی پیرامون جرج کمک می‌کند تا رستگاری او در پایان شیرین‌تر شود. چه زندگی شگفت‌انگیزی فیلم کلاسیک بی‌نظیری است که شاید باعث شود نگاه مثبت‌تری به جهان داشته باشید.
۷- اورفه (Orphée)
- سال انتشار: ۱۹۵۰
- کارگردان: ژان کوکتو
- بازیگران: ژان ماره، فرانسوا پریه، ماریا کاسارس، آنری کرمیو، ژولیت گرکو، روژه بلن، رنه ورمز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۷ از ۱۰۰
در «اورفه»، ژان کوکتو یکی از قصه‌های کهن یونانی را بازگو می‌کند و با شاعری همراه می‌شویم که به جهنم قدم می‌گذارد تا همسر فقیدش را نجات دهد؛ فیلم یک برداشت سینمایی متفاوت از بهای جاودانگی هنرمندان است. کوکتو همچنین تغییرات موثری در قصه‌ی اصلی ایجاد کرده است و مرگ را در قالب یک شخصیت، یک زن اغواگر با دستکش‌های چرمی به تصویر می‌کشد.
کوکتو به‌واسطه‌ی حقه‌های نوآورانه پیرامون آب و آینه‌ها، جهان زیرین متفاوتی خلق کرده است؛ یک مکان خشک‌وخالی و متروکه که اورفه را به چالش می‌کشد (از کنار بازی درخشان ژان ماره هم نباید کرد که نقطه‌ی مقابل بازی‌اش در «دیو و دلبر» است). علاوه بر این‌ها، در فیلم یک بحران وجودی به چشم می‌خورد که از دیدگاه‌های ضدونقیض ژان کوکو نسبت به فداکاری‌های هنرمندان در مسیر خلق هنر نشات می‌گیرد، این مسئله در لحظاتی واضح‌تر می‌شود که او به ما یادآوری می‌کند مرگ لزوما به یک بُعد دیگر محدود نمی‌شود، همان‌طور که یکی از شخصیت‌ها می‌گوید: «آینه‌ها درهایی هستند که مرگ از آنجا می‌آید. یک عمر در آینه نگاه کن و مرگ را می‌بینی که مشغول کار است».
۶- بیتل‌جوس (Beetlejuice)
- سال انتشار: ۱۹۸۸
- کارگردان: تیم برتون
- بازیگران: مایکل کیتون، الک بالدوین، جینا دیویس، کاترین اوهارا، وینونا رایدر، ماری چیتم، دیک کَـویت
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۵ از ۱۰۰
یک فیلم ناهمگون درباره زندگی پس از مرگ. اکثر فیلم‌سازان، جهان باقی را خاکستری، سیاه و تهی ترسیم می‌کنند اما تیم برتون به مسیر متفاوتی می‌رود و آن را فانتزی، بامزه، پرزرق‌و‌برق و گوتیک به تصویر می‌کشد. قصه درباره‌ی دخترکی به نام لیدیا (ویونا رایدر) است که همراه با خانواده‌اش به یک خانه‌ی تازه نقل‌مکان کرده است و در این خانه، ارواح زندگی می‌کنند. دو روح ساکن خانه، آدام (الک بالدوین) و باربارا (جینا دیویس) برای اینکه آن‌ها را بترسانند و فراری دهند، از یک روح شیطانی و دردسرساز به نام بیتل‌جوس (مایکل کیتون) درخواست کمک می‌کنند و با اینکه در ادامه پشیمان می‌شوند اما دیگر دیر است و بیتل‌جوس تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا اعضای این خانواده را آزار دهد.
پس از اینکه یکی از دوستان خانواده، به‌صورت تصادفی جن‌گیری انجام می‌دهد و باعث ناپدید شدن روح آدام و باربارا می‌شود، لیدیا تصمیم می‌گیرد تا برای بازگرداندن آن‌ها به ناچار از بیتل‌جوس کمک بگیرد. در جهان دیوانه‌وار تیم برتون، مرده و زنده در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و اگرچه او با «عروس مرده» (۲۰۱۵) این ایده را گسترش می‌دهد اما «بیتل‌جوس» را به‌راحتی نمی‌توانید فراموش کنید، جهان مردگان هرگز تا این اندازه زنده و سرحال نبوده است.
۵- حقیقتا، دیوانه‌وار، عمیقا (Truly, Madly, Deeply)
- سال انتشار: ۱۹۹۰
- کارگردان: آنتونی مینگلا
- بازیگران: ژولیت استیونسون، آلن ریکمن، بیل پترسون، دیوید رایل، دبورا فیندلی، مایکل مالونی، ایان هاوکس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۶ از ۱۰۰
«حقیقتا، دیوانه‌وار، عمیقا» را در گذشته «روحِ افراد متفکر» توصیف می‌کردند و به همین دلیل آن را نادیده می‌گرفتند، زیرا مدتی کوتاه پس از فیلم مشهور «روح» به اکران درآمد و برخلاف آن اثرِ سرگرم‌کننده، می‌خواست تفکربرانگیز و فلسفی باشد. این فیلم درخشان آنتونی مینگلا، درباره‌ی اندوه، قدرت عشق و بازگشت به مسیر درست زندگی است و قصه‌ی زندگی نینا (ژولیت استیونسون) را روایت می‌کند. او پس از مرگ ناگهانی شریک زندگی‌اش جیمی (آلن ریکمن)، به افسردگی شدید دچار شده است تا اینکه روح جیمی بازمی‌گردد تا دخترک را دلداری دهد.
با اینکه حضور دوباره‌ی جیمی برای نینا آرامش‌بخش است اما در عین حال به او اجازه نمی‌دهد تا از گذشته عبور و فصل تازه‌ای را در زندگی‌اش آغاز کند. هنگامی که نینا به یک مرد دیگر علاقه پیدا می‌کند، با یک دوراهی روبه‌رو می‌شود: با یاد جیمی ادامه دهد و در انزوا و توهم زندگی کند یا با مرگ او کنار بیاید و به دنبال یک شروع تازه باشد. آنتونی مینگلا تلاش کرده است تا عناصر ماورایی و معنوی قصه‌اش را نشان ندهد و ما سردی جهنم را مشاهده نمی‌کنیم. فیلم درباره‌ی رها کردن است و نامی که مینگلا در ابتدا برای آن انتخاب کرده بود، «ویولنسل»، به همین نکته اشاره دارد زیرا عمیق‌ترین تارهای وجود شما را به صدا در می‌آورد.
۴- دفاع از زندگی خود (Defending Your Life)
- سال انتشار: ۱۹۹۱
- کارگردان: آلبرت بروکس
- بازیگران: آلبرت بروکس، مریل استریپ، ریپ تورن، لی گرانت، باک هنری، اس. اسکات بولوک، گری بیچ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۸ از ۱۰۰
«دفاع از زندگی خود» درباره‌ی مردی به نام دنیل (آلبرت بروکس) است که در یک سانحه‌ی تصادف کشته و به شهر دادرسی فرستاده می‌شود، شهری که در واقع اتاق انتظار پس از مرگ است. در این شهر زیبا، همه سفید می‌پوشند، هوا همیشه خوب است و ساکنان از همه‌ی امکانات رفاهی بهره می‌برند. ساکنان سپس باید به جلسه‌ی محاکمه بروند تا مشخص شود که آیا سزاوار ورود به مرحله‌ی هستند یا باید به زمین بازگردند. ایده‌ی یک دنیای پس از مرگ که مبتنی بر دیوان‌سالاری است و شما به معنای واقعی کلمه باید از خود دفاع و اثبات کنید که سزاوار زندگی کردن هستند، بامزه و تفکربرانگیز است.
برخلاف دیگر فیلم‌ها که انسان‌های متوفی بر اساس خیر و شر قضاوت می‌شوند و گناهان آن‌ها در زمین سرنوشت آن‌ها پس از مرگ را تغییر می‌دهد، دفاع از زندگی خود دیدگاه متفاوتی دارد، اینکه آیا شما در دوران زندگی بر ترس‌هایتان غلبه و شجاعانه زندگی کرده‌اید یا خیر. پاسخ آلبرت بروکس به سوال قدیمی «پس از مرگ چه اتفاقی می‌افتد»، عمیقا فلسفی، تاثیرگذار و هم‌زمان بامزه است.
- ۱۵ فیلم برتر درباره کنار آمدن با غم از دست‌دادن عزیزان
- ۱۰ فیلم هیجان‌انگیز که با مرگ قهرمان قصه آغاز می‌شوند
- بهترین فیلم‌ها درباره‌ی مرگ؛ از «مهر هفتم» تا «طعم گیلاس»
۳- زندگی شگفت‌انگیز (After Life)
- سال انتشار: ۱۹۹۸
- کارگردان: هیروکازو کورئیدا
- بازیگران: آراتا ایورا، سوسومو تراجیما، کازوکو شیراکاوا، یوسوکه ایسیا، کیوکو کاگاوا، سادائو آبه
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰
اگر قرار باشد یک خاطره را با خود به آن جهان ببرید، کدام را انتخاب می‌کنید؟ در دنیای این فیلم هیروکازو کورئیدا، انسان‌ها در یک توقفگاه میان دو جهان، سه روز فرصت انتخاب دارند اما این انتخاب به‌هیچ‌وجه آسان نیست. یک رویداد خانوادگی، یک خاطره‌ی شیرین از دوران کودکی یا یک ملاقات به‌یادماندنی؟ در نهایت، خاطره‌ی انتخابی توسط مسئولان پرونده، بازسازی، فیلم‌برداری و در قالب یک فیلم کوتاه برایتان به نمایش گذاشته می‌شود تا یک یادآوری کوچک از زندگی شما باشد.
هیروکازو کورئیدا در کنار بازیگران، این ایده را با تعدادی نابازیگر هم امتحان کرده است که حس‌وحال ویژه‌ای دارد و احساس می‌کنید در حال تماشای یک مستند معنوی هستید. او آدم‌ها را به دقت نظاره می‌کند و خاطرات آن‌ها را با جزئیات کامل می‌سازد. «زندگی شگفت‌انگیز» قرار است ادای دینی به فیلم‌سازی باشد اما به‌چیزی مهم‌تر تبدیل می‌شود، شاهکاری درباره‌ی معنای انسان بودن.
۲- به خلأ وارد شو (Enter the Void)
- سال انتشار: ۲۰۰۹
- کارگردان: گاسپر نوئه
- بازیگران: ناتانیل براون، پاز د لا ورتا، الی الکساندر، اد اسپیر، نوبو ایمای، استوارت میلر، آکیرا کوزوکی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۳ از ۱۰۰
یک فیلم شوکه‌کننده‌ی دیگر از گاسپر نوئه که با لحظات باورنکردنی‌اش مرزها را جابه‌جا می‌کند و برداشت تحسین‌برانگیزی از دنیای پس از مرگ ارائه می‌دهد. اسکار (ناتانیل براون) در توکیو کشته و روحش از بدن خارج می‌شود، سپس ما جهان را از چشمان او می‌بینیم که به پرواز درآمده است، در شهر به این‌سو و آن‌سو می‌رود و گذشته‌اش را مرور می‌کند.
فیلم در همان بخش‌های اولیه ما را به «کتاب تبتی مردگان» ارجاع می‌دهد اما در حقیقت همه‌ی ارجاعات برای منحرف کردن شما است. گاسپر نوئه در مصاحبه‌هایش گفته است که اعتقادی به زندگی پس از مرگ ندارد، با این حال فیلمی ساخته است که مبتنی بر احتمال وجود دنیای بعد از مرگ است اما می‌توانید حدس بزنید که احتمالاتِ نوئه با دیدگاه‌های سنتی تفاوت دارد. او این ایده را مطرح می‌کند که دنیای پس از مرگ، بر اساس خاطرات و تجربیات ما از دوران حیات ساخته می‌شود، به عبارت دیگر، هر کسی زندگی پس از مرگ اختصاصی خودش را خواهد داشت. فارغ از اینکه با دیدگاه‌های فیلم‌ساز موافق هستید یا خیر، شما هرگز فیلم دیگری همانند «به خلأ وارد شو» پیدا نخواهید کرد.
۱- داستان یک روح (A Ghost Story)
- سال انتشار: ۲۰۱۷
- کارگردان: دیوید لاوری
- بازیگران: کیسی افلک، رونی مارا، کِشا رُز سیبرت، برآ گرانت، بارلو جیکوبز، ساوانا والش، جونی مارس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
اکثر قصه‌های مرتبط با زندگی پس از مرگ، پیرامون ارواح اتفاق می‌افتند اما بهترین داستان‌ها درباره‌ی ارواحی هستند که شاید برای دیگران ترسناک باشند اما خودشان بیشتر از همه ترسیده‌اند. «داستان یک روح»، فیلم کمتردیده‌شده‌ی دیوید لاوری این ایده را به بهترین شکل ممکن به تصویر می‌کشد، او با غم و افسردگی مزمن، اکثر فیلم‌های پیرامون مرگ را کنار می‌زند و دیدگاه‌های کاملا تازه‌ای ارائه می‌دهد که به‌راحتی از ذهن شما پاک نخواهد شد.
کیسی افلک نقش مرد جوانی را بازی می‌کند که ابتدای فیلم در یک سانحه کشته می‌شود. در ادامه‌ی قصه، او پارچه‌ای سفید روی سرش انداخته شده است، در خانه پرسه می‌زند و توانایی برقراری ارتباط با همسرش را ندارد. اگر انتظار نسخه‌ی مستقل و هنری فیلم روح را دارید، این ساخته‌ی دیوید لاوری انتظارات شما را برآورده نمی‌کند، در مقابل اما معنای واقعی انزوا و تنهایی را به ما آموزش می‌دهد؛ دنیای پس از مرگ چندان هم هیجان‌انگیز نیست.
کتاب زندگی پس از زندگی اثر کیت اتکینسون
منبع: British Film Institute