سرخک از بیماری های عفونی ویروسی است که تا چند دهه پیش و قبل از کشف واکسن، به عنوان یکی از بیماری های مسری و اجتناب ناپذیر دوران کودکی شناخته شده بود که تقریبا همه به آن مبتلا می شدند.
بیماری سرخک اگرچه نسبت به برخی بیماری های شایع دیگر از جمله آبله مرگ و میر کمتری داشت اما به دلیل عوارض جدی، مشکلات سلامتی متعددی برای بیماران ایجاد می کرد و تعدادی نیز در اثر ابتلا به آن جان می باختند. خوشبختانه با تلاش دانشمندان در سال 1963 اولین واکسن سرخک کشف و تعداد ابتلا و مرگ و میر تا حد زیادی کاهش یافت.
در ادامه قصد داریم درباره تاریخچه و کاشف واکسن سرخک صحبت کنیم، با کوکا همراه باشید.
منشا تاریخی بیماری سرخک
گفته شده بیماری سرخک از دوران باستان با انسان ها زندگی می کرده اما در واقع از قرن شانزدهم و با افزایش اکتشافات جغرافیایی و روابط میان سرزمین های مختلف بیشتر از قبل اهمیت پیدا کرد.
سرخک مسری ترین بیماری است که بشر تاکنون با آن برخورد کرده و قرار گرفتن در معرض آن به معنای ابتلای تقریبا حتمی می باشد.
یکی از اولین گزارش های به دست آمده از بیماری سرخک از زکریای رازی در قرن نهم میلادی می باشد. در سال 1757 یک پزشک اسکاتلندی به نام فرانسیس هوم متوجه شد که این بیماری توسط یک پاتوژن ایجاد شده و برای اولین بار جهت کشف واکسن سرخک تلاش کرد.
در آن زمان مرگ و میر در نواحی که هیچ ایمنی در برابر سرخک نداشتند مانند سرزمین های جزیره ای، در بالاترین حد ممکن قرار داشت. به عنوان مثال شیوع سرخک سال 1848 در هاوایی و شیوع سال 1875 در فیجی حدود یک سوم جمعیت این نواحی را به کام مرگ برد.
اگرچه به مرور میزان مرگ و میر ناشی از سرخک کاهش پیدا کرد اما اپیدمی ها هنوز هم می توانستند ویران گر باشند. مثلا در سال 1916 حدود 12 هزار نفر در اثر ابتلا به سرخک جان خود را از دست دادند و سه مورد از هر چهار مورد مرگ را کودکان زیر 5 سال تشکیل می دادند.
تاریخچه واکسن سرخک
سال 1916 دو پزشک فرانسوی که در حال تحقیق روی بیماری سرخک بودند آنتی بادی های سرخک را در خون بیماران پیدا کردند. آن ها نشان دادند که چگونه این آنتی بادی ها می توانند از دیگران در برابر ابتلا به سرخک محافظت کنند و این گونه شد که زمینه تولید واکسن فراهم شد.
تا دهه 1950 مرگ سرخک به 400 تا 500 مورد در سال کاهش یافت، اگرچه هنوز واکسن این بیماری کشف نشده بود و افراد زیادی به آن مبتلا می شدند اما با وجود آنتی بیوتیک ها و بهبود مراقبت های پزشکی و تغذیه ای مرگ و میر کمتر شده بود.
سوال این است که آنتی بیوتیک ها چگونه روی یک بیماری ویروسی مانند سرخک تاثیر می گذارند؟ برای پاسخ باید بگوییم آنتی بیوتیک ها تاثیری در درمان بیماری های ویروسی ندارند اما چون ذات الریه باکتریایی یکی از کشنده ترین عوارض سرخک محسوب می شود مصرف آنتی بیوتیک ها به درمان آن کمک می کرد.
از آن جا که واکسن برای پیشگیری از بیماری وجود نداشت در سال حدود 48 هزار نفر به دلیل عوارض سرخک مانند عفونت گوش، خروسک، اسهال و ذات الریه بستری می شدند و در سال حدود هزار کودک به انسفالیت یا التهاب مغز ناشی از سرخک مبتلا می شدند که می توانست به ناتوانی ذهنی یا مرگ منتهی شود.
به علاوه کسانی که از سرخک و عوارض آن جان سالم به در می بردند باز هم در معرض خطر یک عارضه نادر و کشنده سرخک به نام پان آنسفالیت اسکلروزان تحت حاد قرار داشتند که می توانست یک تا دو دهه بعد در زندگی فرد ظاهر شده و به مرگ منتهی شود.
در میان کسانی که فرزندشان را در اثر سرخک از دست دادند می توان به نویسنده داستان های کودکانه روالد دال اشاره کرد که در سال 1962 شاهد مرگ دخترش در اثر ابتلا به انسفالیت سرخک بود.
کاشف واکسن سرخک چه کسی است؟
در دهه 50 میلادی دکتر جان فرانکلین اندرز تحقیقات گسترده ای برای کشف و تولید واکسن سرخک انجام داد.
دکتر اندرز که به نام پدر واکسن های مدرن شهرت پیدا کرده برای شناخت ویروس فلج اطفال نیز تلاش بسیاری انجام داد که نتیجه تحقیقاتش در کشف واکسن این بیماری مورد استفاده قرار گرفت و در سال 1954 به پاس تلاش هایش در این عرصه جایزه نوبل پزشکی به او اهدا شد.
او و دکتر توماس سی پیبلز که در بیمارستان کودکان بوستون همکار بودند بر روی واکسن سرخک کار کردند. در سال 1954 و به دنبال شیوع سرخک در مدرسه شبانه روزی فی در ماساچوست، دکتر اندرز از دکتر پیبلز خواست برای نمونه گیری از دانش آموزان مبتلا به آن جا برود.
دکتر پیبلز بعد از نمونه گیری به مدت یک ماه روی آن ها مطالعه کرد و توانست ویروس را از خون یکی از دانش آموزان به نام دیوید ادمونستون جدا کند. او حتی بعد از جدا شدن از تیم تحقیقاتی ویروس را کشت داده و روی آن آزمایش هایی انجام داد.
نام این سویه ویروس به افتخار آن دانش آموز به نام ادمونستون به شهرت رسید و دکتر اندرز از نتیجه تحقیقات دکتر پیبلز برای کشف واکسن سرخک استفاده کرد. این واکسن از ویروس زنده اما ضعیف شده ادمونستون تولید شده بود.
تا سال 1958 واکسن روی کودکان دو مدرسه که در معرض ویروس سرخک قرار گرفته بودند تست شد اما از آن جا که ویروس مورد استفاده در واکسن به اندازه کافی ضعیف نشده بود اکثر کودکان علائمی همچون تب و جوش های پوستی شبیه سرخک خفیف از خود بروز دادند.
دکتر اندرز سویه ویروسی را در اختیار سایر دانشمندان فعال در این زمینه از جمله دکتر موریس هیلمن قرار داد تا تحقیقات بیشتری روی آن انجام شود. دکتر هیلمن که سابقه خوبی در تولید واکسن های مختلف داشت معتقد بود عملکرد این واکسن بسیار بد بوده است.
سرانجام محققان با تلاش فراوان موفق شدند راهی برای رشد ایمن واکسن در تخم مرغ و تزریق همزمان با آنتی بادی های سرخک برای کاهش عوارض جانبی پیدا کنند و در سال 1963 مجوز استفاده از اولین واکسن سرخک صادر شد.
به زودی واکسن های دیگری نیز تولید شدند، از جمله آن ها می توان به واکسن غیر فعال (ویروس مرده) اشاره کرد که عوارض جانبی کمتر و البته تاثیر کمتری در پیشگیری از بیماری داشت، این واکسن سال 1968 از بازار خارج شد.
در همان سال دکتر هیلمن واکسن موجود را تصفیه کرده و نسخه دیگری از آن تولید کرد که عوارض جانبی چندانی نداشت و نیازی به تزریق همزمان آنتی بادی سرخک به افراد نبود.
به دنبال کشف واکسن سرخک واکسن های بیماری های سرخچه و اوریون نیز کشف شدند و دکتر هیلمن در اوایل دهه 70 این سه واکسن را ترکیب و یک واکسن ایمن برای هر سه بیماری تولید کرد.
متاسفانه به دلیل هزینه واکسیناسیون بسیاری از مردم علاقه چندانی به تزریق واکسن و پیشگیری از سرخک نشان ندادند، به همین دلیل سال 1965 بودجه ای برای کمک به واکسیناسیون در نظر گرفته شد اما در دهه 70 این بودجه تمام شد و دوباره هزینه واکسیناسیون افزایش یافت.
امروزه این واکسن به تنهایی و به صورت ترکیبی تولید می شود.
منبع: history