گفته شده است که کسی صدای انسان را در فضا نمیشود. پاسخ دانشمندان به این پرسش اینگونه است: چون فضا را به طور کلی خلاء در بر گرفته است، بنابراین احتمال اینکه صدا در فضا سفر کند یا پژواک بشود صفر است.
به این ترتیب در فضا هیچکس صدای فریاد انسان را نمیشنود یا بهتر بگوییم هیچ صدا یا پژواکی در فضا وجود ندارد و سکوت در بیشتر موارد حکمفرماست.
صوت در واقع موجی از انرژی است که میتواند در یک محیط جامد، مایع یا گاز حرکت کند. صدا یک موج فشرده شده است. هنگامی که تارهای صوتی در گلوی انسان یا دیگر موجودات میلرزند، هوا را در محیط گلو فشرده میکنند و باعث ایجاد انرژی میشوند و این انرژی، به سمت بیرون حرکت میکند. این موج صوتی که به حرکت درمیآید، سرعت بالایی در حدود ۱۲۲۳ کیلومتر در ساعت دارد که سریعتر از سرعت یک هواپیمای جت تجاری است.
سفر غیرممکن انرژی صوتی
فضا یک خلاء است، به این معنی که تقریباً هیچ مادهای در آن وجود ندارد. صدا توسط اتمها و مولکولها حمل میشود و به همین دلیل در فضا بدون اتم یا مولکولی برای حمل موج صوتی هیچ صدایی وجود ندارد و سفر انرژی صوتی از یک ملکول به ملکول همسایه ممکن نیست. البته نبود صدا، به معنای نبود پژواک هست زیرا «پژواک» یا همان اکو زمانی اتفاق میافتد که یک موج صوتی به یک سطح صاف و سخت برخورد میکند و به سمت جهتی که از آنجا آمده است، برمیگردد.
اما نکته مهم این است که اگر انسانی در فضای بیانتها و خارج از فضاپیمای خود گرفتار شده باشد و لباس مجهز فضانوردی هم به همراه نداشته باشد، اینکه کسی نمیتواند فریاد کمکش را بشوند، کمترین مشکل او محسوب میشود. چراکه حتی هوایی که هنوز در ریهها دارد نیز شروع به انبساط میکند چراکه فشار آن، بیشتر از خلاء بیرون است. در این حالت ریهها پاره میشوند و فرد ظرف ۱۰ تا ۱۵ ثانیه به دلیل کمبود اکسیژن بیهوش میشود.
با وجود همه این استدلالات فیزیکی، دانشمندان همچنان مایلند بدانند که صدای انسان مثلا در سیارههای همسایه مانند زهره یا مریخ چگونه شنیده میشود. دمای مریخ معمولاً زیر نقطه انجماد است و جوّ آن نیز نازک و غیر قابل تنفس است. وضعیت سیاره زهره از این هم بدتر است؛ هوای آن به اندازهای گرم است که سرب را ذوب کند و جو غلیظی از دی اکسید کربن دارد.
به همین دلیل دانشمندان بر این باورند که صدای انسان احتمالا در سیاره مریخ ریز و توخالی است مانند صدای یک پیکولو و در سیاره زهره، زیر و بم صدای انسان عمیقتر خواهد بود مانند صدای یک گیتار باس قوی. اگرچه فضا را خلاء پوشانده و به همین دلیل صدای معمولی نمیتواند از آن عبور کند، اما در واقع یک «خلاء کامل» نیست و ذرات زیادی در آن شناور است.
بیشتر بخوانید:
ناسا در سال ۲۰۲۲ میلادی نمونهای از صدایی را که در فضا وجود دارد، منتشر کرد. در این آزمایش، از دادههای اشعه ایکس برای ضبط این صدا استفاده شد و نشان داد که چگونه یک سیاهچاله عظیم، پلاسما را در ابرخوشه کهکشانی پرسئوس در فاصله ۲۵۰ میلیون سال نوری از زمین به هم میزند. خود سیاهچاله صدایی از خود ساطع نمیکند، اما پلاسمای پراکنده در اطراف آن، امواج صوتی با طول موج بسیار طولانی را حمل میکنند.
در این تجربه، صدای طبیعی که از فضا به دست آمد دارای فرکانس بسیار پایینی است که گوش انسان نمیتواند آن را بشنود؛ اما پس از بالا بردن فرکانس تا اندازۀ محدوده شنیداری انسان، صدایی شبیه غرغر سیاهچاله در اعماق فضا شنیده شد.