به نقل از دیجیکالا:
پلاک‌هایی که روی دندان جمع شده‌اند اسیدی از خود تولید می‌کنند که باعث پوسیدگی دندان میشود. پس اگر پلاک‌هایی که ایجاد شده‌اند را از بین نبرید یا اجازه‌ی ایجاد پلاک روی دندان‌ها را بدهید، قطعا با بیماری‌هایی مثل پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و آبسه‌‌های دندانی مواجه خواهید شد. تمام این بیماری‌ها باعث تولید و جمع شدن چرک در انتهای دندان و لثه می‌شوند.
در این مطلب از دیجیکالا مگ می‌خواهیم درباره‌ی پوسیدگی دندان، علائم آن، روش درمان و راه‌های جلوگیری از ایجاد پوسیدگی صحبت کنیم.
علائم پوسیدگی دندان چیست؟
علت پوسیدگی دندان
انواع پوسیدگی دندان
راه‌های درمان پوسیدگی دندان
راه‌های جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان
درمان پوسیدگی دندان در طب سنتی
مراقبت از دندان‌های کودکان
کمبود کدام ویتامین باعث پوسیدگی دندان میشود؟
آیا قرص برای جلوگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد؟
علائم پوسیدگی دندان چیست؟
همیشه دندان پوسیده درد نمی‌گیرد و به همین دلیل متوجه وجود آن نمی‌شوید. اما اگر با علائم آن آشنا باشید می‌توانید به راحتی آن را تشخیص داده و به درمان بپردازید. در این بخش با علائم پوسیدگی آشنا می‌شوید.
۱. دندان درد
- دردهای کوتاه که تیر می‌کشد.
- درد مداوم که مانع از خوابیدن میشود.
- دردهای گهگاه شدید و بدون دلیل مشخص
۲. حساسیت دندان
احساس درد یا حساسیت در اثر خوردن یا نوشیدن خوراکی‌های گرم،. سرد یا شیرین.
۳. ایجاد لکه‌های خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان
۴. بوی بد دهان
۵. احساس طعم ناخوشایند در دهان
علت پوسیدگی دندان
دهان پر از باکتری‌هایی است که می‌توانند روی دندان‌ها لایه‌ای به نام پلاک دندانی تشکیل دهند. وقتی غذا و نوشیدنی شیرین یا پر از کربوهیدرات مصرف می‌کنید، باکتری‌های موجود در پلاک از کربوهیدرات‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند و هم‌زمان با مصرف، اسید هم تولید می‌کنند.
اگر اجازه دهید پلاک روی دندان‌های شما ایجاد شود اسیدهای ترشح شده به راحتی شروع به تجزیه‌ی مینای دندان کرده و سوراخ‌هایی روی آن ایجاد می‌کنند. این سوراخ‌ها مسیر خوبی برای دسترسی پلاک و باکتری به عاج دندان (ماده‌ی نرم‌تر استخوانی که زیر مینای دندان قرار دارد) ایجاد می‌کند.
اگر پوسیدگی درمان نشود باکتری وارد پالپ دندان (مرکز نرم دندان که اعصاب و عروق خونی در آن قرار دارد) می‌شوند و اعصاب دندان را هدف قرار می‌دهند. دقیقا در این مرحله است که شما دچار دندان درد می‌شوید. این باکتری‌ها می‌تواند باعث ایجاد آبسه‌ی دندان در قسمت پالپ، عفونت در بخش‌های استخوانی فک و آبسه‌ی لثه شوند.
تغییر شکل دندان به وسیله باکتری در مرحله‌ای پیش می‌آید که مینای دندان از بین رفته باشد و لکه‌ای سیاه روی دندان ایجاد شده باشد. همچنین اگر دندان به دلیل پوسیدگی سست و شکننده شده باشد، با یک فشار کوچک بخشی از آن می‌شکند و همین موضوع باعث تغییر شکل ظاهری دندان میشود که چندان خوش‌آیند نیست.
انواع پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان در چند مرحله رخ می‌دهد که هر مرحله از آن، یک نوع از پوسیدگی محسوب میشود. به طور کلی ۵ نوع در پوسیدگی وجود دراد که در این بخش با آن‌ها آشنا می‌شوید.
مرحله‌های ۱ و ۲ در دسته‌ی پوسیدگی سطحی دندان قرار دارند.
۱. تخریب مینای دندان
مینای دندان بیرونی‌ترین لایه‌ی دندان و بسیار محکم است. جنس این لایه از مواد معدنی است که به راحتی با بزاق دهان از بین نمی‌رود اما اسید تولید شده توسط باکتری‌ها به راحتی آن را از بین می‌برند. همانطور که بالاتر اشاره کردیم، باکتری‌های داخل دهان با ایجاد پلاک و تولید اسید، باعث تخریب مینای دندان می‌شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد ممکن است یک لکه‌ی سفید روی دندان خود ببینید. این لکه اولین نشانه‌ی پوسیدگی است.
۲. پوسیدگی مینای دندان
اگر فرآیند پوسیدگی دندان ادامه پیدا کند و برای درمان آن اقدام نکنید، بخش بیشتری از مینا از بین می‌رود و لکه‌ی سفید رنگ به مرور به لکه‌ی قهوه‌ای رنگ تبدیل میشود. با ضعیف شدن مینای دندان، یک حفره روی دندان شما ایجاد میشود که باید حتما توسط دندانپزشک پر شود.
۳. پوسیدگی عاج
عاج بافتی است که زیر مینای دندان قرار دارد. این بافت نرم‌تر از مینا است و آسیب اسید تولید شده توسط باکتری‌های پلاک روی آن شدیدتر است. به همین دلیل وقتی پوسیدگی به عاج می‌رسد سرعت آن بیشتر میشود. در بافت عاج لوله‌هایی قرار دارد که به اعصاب دندان منتهی میشود و همین موضوع باعث ایجاد درد در دندان میشود. در این حالت دندان‌های شما حساس شده و در زمان مصرف غذاها و نوشیدنی‌های گرم یا سرد دچار درد یا حساسیت دندان می‌شوید.
مراحل ۴ و ۵ در دسته‌ی پوسیدگی ریشه دندان قرار دارند.
۴. آسیب‌دیدگی پالپ
پالپ داخلی‌ترین لایه‌ی دندان شما است که اعصاب و عروق خونی در آن قرار دارند و سلامت دندان را تامین می‌کند. اگر اعصابی که در پالپ قرار دارند آسیب ببینند دندان شما به دما و فشار حساس میشود. همچنین آسیب به پالپ باعث تحریک دندان و شروع تورم میشود. وقتی بافت‌های اطراف دندان متورم شوند روی اعصاب فشار وارد می‌کنند و همین موضوع باعث ایجاد درد میشود.
۵. آبسه
وقتی پوسیدگی در بخش پالپ پیش‌روی کند باکتری‌ها به عمق دندان نفوذ کرده و باعث ایجاد عفونت می‌شوند. افزایش التهاب و عفونت در دندان منجر به تشکیل یک کیسه‌ی کوچک حاوی چرک در انتهای ریشه‌ی دندان میشود که به آن آبسه می‌گویند.
آبسه درد شدیدی با خود به همراه دارد که در استخوان فک هم احساس میشود. همچنین تورم لثه، تورم صورت، تولد فک، تب و تورم غدد لنفاوی گردن هم از نشانه‌های آبسه است. اگر پوسیدگی در این مرحله قرار دارد باید سریعا برای درمان اقدام کنید چون این عفونت می‌تواند به استخوان‌های فک و سایر بخش‌های سر و گردن شما هم سرایت کند.
راه‌های درمان پوسیدگی دندان
روش درمان پوسیدگی دندان ارتباط مستقیمی با پیشرفت پوسیدگی دارد. اگر پوسیدگی در مراحل اولیه باشد، دندانپزشک با شما درباره‌ی میزان قند موجود در رژیم غذایی و زمان‌هایی که آن‌ها را مصرف می‌کنید صحبت می‌کند. ممکن است یک ژل فلوراید، لاک یا خمیر روی بخش پوسیدگی بزند.
فلوراید با تقویت مینای دندان از دندان‌ها در برابر اسیدهایی که پلاک‌ها تولید می‌کنند محافظت کرده و تا حد زیادی در برابر پوسیدگی مقاوم می‌کند. اگر پوسیدگی کمی پیش رفته باشد دندانپزشک پر کردن و روکش گذاشتن روی دندان را توصیه می‌کند. او با تزریق بی‌حسی موضعی دندان و لثه را بی‌حس کرده و به پر کردن سوراخ ایجاد شده مشغول میشود.
اگر پوسیدگی دندان به پالپ دندان، یعنی قسمت مرکزی دندان که خون و اعصاب در آن جا قرار دارد، رسیده باشد ممکن است نیاز به درمان ریشه داشته باشید و حتی نیاز به خارج کردن ریشه باشد. اگر دندان آنقدر آسیب دیده باشد که هیچ روش درمانی روی آن قابل اجرا نباشد، احتمالا باید دندان را بکشید و به جای آن یک ایمپلنت، بریج یا پروتز قرار دهید.
راه‌های جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان
اگر همیشه در دهان خود احساس خشکی دارید حتما به دندانپزشک یا پزشک عمومی مراجعه کنید. این موضوع می‌تواند عوارض جانبی بعضی از داروها باشد یا به دلیل ایجاد یک بیماری پیش آمده باشد.
درست است که پوسیدگی یک مشکل رایج دهان و دندان است، اما در اغلب موارد کاملا قابل پیشگیری است. بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی ، سالم نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها است. انجام کارهای زیر به شما کمک می‌کند تا از پوسیدگی دندان به میزان زیاد جلوگیری کنید.
مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک
با مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک می‌توانید در زمان‌های کوتاه سلامت دهان و دندان خود را بررسی کرده و با دیدن اولین نشانه‌ها از ایجاد پلاک، آن‌ها را از بین ببرید.
کاهش مصرف نوشیدنی‌های قندی و غذاهای نشاسته‌ای
با عدم مصرف نوشیدنی‌های قندی و غذاهای نشاسته‌ای قبل از خواب می‌توانید ریسک ایجاد پوسیدگی را کاهش دهید. جالب است بدانید بعضی از داروها هم حاوی قند هستند پس اگر باید حتما دارویی را قبل از خواب مصرف کنید، بهتر است به دنبال نوع بدون قند آن باشید.
مراقبت از لثه و دندان‌ها
دو بار در روز دندان‌های خود را به روش مناسب و با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
سیگار نکشید، الکل مصرف نکنید
تنباکو در تولید بزاق اختلال ایجاد می‌کند و همین موضوع فرآیند تمیز کردن خودکار دندان‌ها را با مشکل روبه‌رو می‌کند. الکل هم نقش مهمی در فرسایش مینای دندان دارد. پس برای داشتن دندان‌های سالم بهتر است سیگار نکشید و الکل هم مصرف نکنید.
درمان پوسیدگی دندان در طب سنتی
در طب سنتی روش‌هایی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد که در این بخش به آن‌ها اشاره می‌کنیم. اما اگر دندان شما درگیر پوسیدگی شده است، حتی اگر پوسیدگی سطحی است، حتما برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.
- هفته‌ای ۲ تا ۳ بار مخلوط عسل و سرکه روی دندان‌ها بمالید تا جرم دندان پاک شده و مینای آن مستحکم شود.
- با مالیدن پوست تازه‌ی گردو روی دندان‌ها آن‌ها را تقویت کنید. پوست گردو خواص ضد میکروبی دارد و باکتری‌های جمع شده در دهان و دندان را از بین می‌برد. همچنین خاصیت ضد قارچ آن باعث تنظیم PH سطح دندان میشود.
- جویدن کُندُر به استحکام دندان و لثه کمک کرده، از ایجاد عفونت و پوسیدگی دندان در طولانی مدت جلوگیری می‌کند.
مراقبت از دندان‌های کودکان
ایجاد عادت‌های غذایی سالم در کودکان و محدود کردن مصرف تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین برای آن‌ها، می‌تواند از پوسیدگی دندان کودک جلوگیری کند. همچنین لازم است که از سنین پایین مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک را در برنامه‌ی خود داشته باشید و او را به این کار تشویق کنید.
آموزش نحوه‌ی صحیح مسواک زدن و تمیز نگه داشتن دهان و دندان‌ها به کودک بسیار مهم است. کودکان هم باید ۲ بار در روز مسواک بزنند و حتما یکی از این دفعات باید قبل از خواب باشد. دندانپزشک می‌تواند به شما در این کار کمک کند. این نکته را هم فراموش نکنید که کودکان باید حتما از خمیردندان مخصوص کودک استفاده کنند، پس در زمان خرید حتما برجسب روی خمیر دندان را بخوانید.
کمبود کدام ویتامین باعث پوسیدگی دندان میشود؟
ویتامین‌های A، C و D در تشکیل و تقویت مینای دندان نقش اساسی دارند. در مقابل، گروه ویتامین‌های B به دلیل تامین منبع تغذیه‌ای مورد نیاز باکتری‌های پلاک دندان، احتمال بروز پوسیدگی را افزایش می‌دهند. پس می‌توان گفت که کمبود ویتامین‌های A, C, D می‌تواند شرایط را برای تغذیه‌ی بهتر باکتری‌های پلاک فراهم کند و باعث پوسیدگی دندان شود.
آیا قرص برای جلوگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد؟
شاید باورتان نشود اما دانشمندان در حال تولید یک قرص برای جلوگیری از پوسیدگی دندان هستند. در این قرص از عصاره‌ی بعضی از مرکبات همراه با مواد درمانی دیگر استفاده شده است و در حال حاضر در مرحله‌ی آزمایشگاهی قرار دارد. شاید با تولید انبوه این قرص در آینده، بتوانیم مسواک زدن را کنار بگذاریم و هر شب یک عدد قرص مسواک بخوریم!
مرور کلی
باکتری‌هایی در دهان وجود دارند که در صورت رسیدن به منبع تغذیه‌ی مناسب، روی دندان‌ها رشد کرده و پلاک تولید می‌کنند. پلاک دندان از خود اسیدی ترشح می‌کند که باعث از بین رفتن مینا و ایجاد سوراخ در دندان میشود. باکتری‌ها از طریق این سوراخ به بخش‌های زیرین دندان و ریشه راه پیدا کرده و با ایجاد عفونت باعث تولید درد، آبسه و عفونت‌های شدید در فک و سر و صورت می‌شوند. با مسواک زدن صحیح، استفاده از نخ دندان و مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک می‌توانید از ایجاد پوسیدگی دندان جلوگیری کرده یا در مراحل ابتدایی آن را درمان کنید.
منبع: nhsinform, healthline, pubs, ncbi