سفرنامه نویسی هم مانند خیلی از متن‌های دیگری که می‌نویسیم، اصول و قواعد نگارشی دارد و باید آنها را برای راحت‌تر خوانده شدن و درست بودن متن، رعایت کنیم تا خواننده متن بتواند به‌خوبی با آن ارتباط برقرار کند و مشکلی از این بابت نداشته باشد. اصول مختلف برای نگارش درست سفرنامه، خیلی متمایز با اصول نوشته‌های دیگر نیست و ساختار خیلی ویژه و خاصی ندارد.
با توجه به اینکه مسابقه پرطرفدار سفرنامه نویسی لست سکند در حال برگزاری است، در ادامه، سعی کرده‌ایم که تمامی قواعد نگارشی که برای نوشتن یک سفرنامه خوب مورد نیاز شماست را بیاوریم و آنها را شرح دهیم. با خواندن این مطلب از بلاگ لست سکند، می‌توانید با خیال راحت‌تری نوشتن سفرنامه را شروع کنید و به برنده شدن در مسابقه امیدوار باشید.
قواعد کلی برای نوشتن سفرنامه
برای نگارش درست سفرنامه باید یک‌سری قواعد کلی را در نظر بگیرید و سپس نوشتن آن را شروع کنید. به این ترتیب آنچه می‌نویسید از ارزش بسیار بالاتر و کیفیت محتوایی بیشتری برخوردار می‌شود. برای نوشتن یک سفرنامه خوب و استاندارد، بهتر است اول با تعریف سفرنامه و اهمیت آن آشنا شوید، سپس روی مراحل نوشتاری آن تمرکز کنید:
از توصیف اماکن و افرادی که با شما هستند، در متن خود استفاده کنید، حتما از تجربه شخصی خودتان برای نوشتن سفرنامه استفاده کنید و از دیده‌ها و شنیده‌هایی که داشته‌اید بهره بگیرید؛ در ادامه، پس از اینکه هشت مرحله کلی برای چگونه نوشتن یک سفرنامه را نام بردیم، بررسی قواعد نگارشی را شروع می‌کنیم.
هشت مرحله برای نوشتن یک سفرنامه:
- در رابطه با مقصد، تحقیق کنید
- در مورد جزئیات و وقایعی که اتفاق افتاده بنویسید
- جاذبه‌های متنوع و مختلف را معرفی کنید
- راه‌ها و مسیرهای دسترسی را بررسی کنید
- اقامتگاه‌های خوب را معرفی کنید
- برخی از جاذبه‌های جدید و کمتر شناخته شده را معرفی کنید
- مخاطب را با فرهنگ مردم مقصد، آشنا کنید
- بایدها و نبایدهای سفر را برای خواننده تبیین کنید
اصول نگارشی برای نوشتن سفرنامه جذاب و استاندارد
اینکه متن سفرنامه خود را بسیار جذاب و گیرا بنویسید، حتما درگیر کردن مخاطب را به همراه دارد، اما بدون رعایت کردن اصول و قواعد نگارشی، همراهی مخاطب کم و کمتر می‌شود و تا جایی ادامه پیدا می‌کند که خواندن متن شما برای او دشوار می‌شود و شاید حتی در برخی از مواقع، منظور شما را هم متوجه نشود. در نتیجه، به حالت استاندارد در آوردن ساختار متن و نگارش درست سفرنامه، جذابیت نوشته شما را دو چندان می‌کند و روی گیرایی آن هم تاثیر مستقیم دارد. با آگاهی از این قواعد و اصول کلی در رابطه با نوشتن متن سفرنامه، می‌توانید روندی درست را برای نوشتن اصولی سفرنامه پیش ببرید و نتیجه دلخواهی را از آن بگیرید.
عنوان بندی سفرنامه
ابتدایی‌ترین بخشی که با آن هر قسمت از سفرنامه خود را از قسمت‌های دیگر تفکیک می‌کنید و شروعی مجزا را برای خواننده رقم می‌زنید، عنوان است. شما با عنوان های سفرنامه می‌توانید محتوای هر بخش از متن را آشکار کنید و به مخاطب خود بگویید که قرار است در رابطه با چه چیزی مطلب بخواند. از مهم‌ترین تصمیماتی که باید حین نوشتن سفرنامه بگیرید، انتخاب عنوان مناسب است.
انتخاب درست عنوان های سفرنامه برای هر قسمت، در عین حال که باید از محتوای متن شما خبر دهد، باید برای خواننده بسیار جذاب باشد و کنجکاوی‌اش را برای خواندن ادامه متن، برانگیزد؛ با رعایت این اصل، یک گام دیگر برای نگارش درست سفرنامه برمی‌دارید. بر اساس سبک نوشتار، عنوان به سه دسته تقسیم می‌شود که شما با توجه به محتوایی که برای هر قسمت مشخص دارید، می‌توانید عنوان مناسبش را هم انتخاب کنید. دسته‌بندی عنوان‌ها به شرح زیر است:
- طنز
- صمیمی
- جدی
دسته‌بندی بالا، صرفا محدود به همین سه مورد نیست! برای مثال عنوان انتخابی شما می‌تواند ترکیبی از دو حالت «طنز» و «صمیمی» باشد. فراموش نکنید که این متن شماست و قرار نیست که در یک روزنامه سیاسی یا غیره چاپ شود، کافی است که شما فقط اصول کلی را رعایت کنید.
یکی دیگر از نکات بسیار مهمی که باید برای انتخاب عنوان در نظر بگیرید، این است که در چه قسمت‌هایی از متن عنوان بگذارید و چه بخش‌هایی را به این ترتیب از یکدیگر جدا کنید. این کار می‌تواند به شکل‌های مختلفی انجام شود، اما درست انجام شدن آن اهمیت دارد. برخی از سفرنامه‌نویسان فقط روزهای سفر خود را برای عنوان هر قسمت انتخاب می‌کنند، در صورتی که این کار، محتوای متن را مشخص نمی‌کند. برای بهتر کردن آن می‌توانید روز سفر (مثل: روز اول، روز دوم و الی آخر) را مشخص کنید، سپس برای اتفاقات آن روز عنوان‌های مناسب دیگری انتخاب کنید. این عنوان‌ها می‌توانند نام جاذبه‌هایی که دیده‌اید باشند که شما با تغییر یا بدون تغییر، آنها را وارد متن کردید.
پاراگراف بندی سفرنامه
این بخش، بیشتر مربوط به بدنه متن شما می‌شود، البته نه اینکه به مقدمه و مؤخره شما هیچ ارتباطی نداشته باشد، اما بیشترین زمانی که از آن استفاده می‌کنید، در بدنه متن است. پاراگراف بندی متن، باعث می‌شود که خواننده شما، راحت‌تر سفرنامه را بخواند، همچنین پاراگراف، روی ظاهر کلی متن هم تاثیر می‌گذارد. هر پاراگراف، حاوی چند جمله است که فکری مشترک دارند و درباره موضوعی واحد صحبت می‌کنند. استفاده از پاراگراف، برای نگارش درست سفرنامه امری مهم است و یکی از نتایج آن، نوشتن سفرنامه جذاب است.
پاراگراف‌ها هم سه بخش دارند که شامل مقدمه، بدنه و نتیجه‌گیری می‌شوند، اما معمولا این سه بخش در خود محتوای متن هر پاراگراف پنهان است و آنها را از یکدیگر جدا نمی‌کنیم. هر پاراگراف، می‌تواند شامل چند جمله باشد که این جمله‌ها هر کدام تعریف مشخصی دارند و به تعبیری پاراگراف را تعریف می‌کنند و ما برای آشنایی بیشتر شما، آنها را در ادامه آورده‌ایم.
- جمله موضوع: جمله‌ای که بقیه پاراگراف باید به آن مرتبط باشد.
- جمله تحدیدی: جمله‌ای که تاکیدی است و حد و مرز موضوع را مشخص می‌کند.
- جمله‌های پشتیبان: جمله‌هایی که جمله موضوع (فکر مرکزی) را بسط می‌دهند.
- جمله نتیجه‌گیری: جمله موضوع را تکرار می‌کند و نکته جدیدی ندارد، اما با بیانی دیگر است.
انتخاب لحن سفرنامه
لحنی که شما برای نوشتن دارید و از آن استفاده می‌کنید، برگرفته از شخصیت شما و نشان‌دهنده آن است. سفرنامه شما نباید مانند یک گزارش باشد، به‌خاطر همین می‌توانید با استفاده از لحن، ریتم آن را تغییر دهید. نکته‌ای که شما باید به آن دقت داشته باشید، این است که هنگام نوشتن و استفاده از لحنتان، ممکن است حالتی یکنواخت را تا آخر سفرنامه برای خواننده تداعی کنید، برای جلوگیری از این مورد، باید از اتفاقات انسانی و لحن گرم انسانی خود بهره گیرید تا مانع از ایجاد یکنواختی بشوید؛ برای مثال، ارتباط با یک فرد بومی و محلی به‌خوبی می‌تواند یکنواختی را از بین ببرد یا حداقل آن را بکاهد.
جنبه دیگری که استفاده از لحن برای یک سفرنامه نویس دارد، به‌منظور ابراز عقاید و داوری کردن است، بعضی اوقات، لحن و عقیده باید با یکدیگر ترکیب شوند تا نگارش درست سفرنامه شکل بگیرد.
علائم نگارشی در سفرنامه
از هرچه بگذریم، از اهمیت علائم نگارشی نمی‌توانیم بگذریم که تاثیرگذارترین مؤلفه در خوانایی و رساندن منظور نویسنده به مخاطب است. همه ما می‌دانیم که علائم نگارشی اکثرا شامل چه مواردی می‌شوند، اما اینکه چه زمانی آنها را به‌کار ببریم و استفاده درست هر یک دقیقا در چه مواردی است، شاید برای خیلی از ما روشن و واضح نباشد.
با استفاده نادرست از علائم نگارشی، ممکن است حتی در برداشت معنا و مفهوم هم دچار مشکل شویم. همیشه برای تفهیم این موضوع مثالی معروف را دیده‌ایم که کاربرد و اهمیت کاما (ویرگول) را مشخص می‌کند: جمله‌های «بخشش، لازم نیست اعدامش کنید» یا «بخشش لازم نیست، اعدامش کنید» هر دو کاملا از اجزای مشترک و واحدی تشکیل شده‌اند، اما جابه‌جایی یک کاما در آن، جان یک فرد را گرو گرفته است. در ادامه جایگاه پراستفاده‌ترین علائم نگارشی را می‌گوییم که هنگام نوشتن آنها را در جای درست استفاده کنید:
- نقطه (.): نقطه زمانی استفاده می‌شود که جمله خبری یا انشایی پایان یابد. غیر از این، زمانی که یک کوته‌نوشت مانند: «ه. الف. سایه» داریم، نقطه می‌گذاریم.
- کاما (،): به‌طور کلی، هرجا که نیاز به مکث داشته باشد، از کاما استفاده می‌کنیم. حال اگر بعضی اوقات این قاعده واضح نبود، از قوانین دیگری پیروی می‌کنیم که در ادامه آورده‌ایم:
1. پیش و پس از قید؛ 2. قبل و بعد از انواع عبارت‌های توضیحی؛ 3. پس از منادا؛ 4. به‌جای «و» در کلمات یا بندهای هم‌پایه؛ 5. برای پیشگیری از ابهام‌زدایی؛ 6. بین اجزای نشانی یا آدرس. موارد دیگری هم هستند، اما مهم‌ترین قسمت‌هایی که احتمالا در سفرنامه با آنها برخورد خواهید داشت، همین موارد خواهند بود.
- نقطه‌کاما (؛): زمانی باید از نقطه‌کاما استفاده کنیم که دو جمله از نظر ساختاری کامل هستند، ولی از نظر معنایی به هم وابسته‌اند.
- دونقطه (:): در چندجای مختلف می‌توانیم از دو نقطه استفاده کنیم، یکی قبل از نقل قول مستقیم، دیگری برای برشمردن و بیان تقسیمات.
- سه‌نقطه (…): در ادامه مطلب و معادل «و غیره» می‌توانیم از سه‌نقطه استفاده کنیم.
- پرانتز ( ): زمانی که بخواهید مطلبی مترادف بیاورید و سال تولد و مرگ را بیان کنید. فراموش نکنید که جاهای دیگری هم می‌توانیم از پرانتز استفاده کنیم، اما برای سفرنامه، بیشتر در مواقعی که گفته شد از پرانتز استفاده می‌شود.
- گیومه («»): برای زمانی که می‌خواهیم نقل قول مستقیم داشته باشیم، ابتدا و انتهای جمله یا کلمه‌ای که قرار است نقل کنیم، گیومه می‌آوریم. استفاده دیگر برای زمانی است که می‌خواهیم برجسته‌سازی کنیم.
ساده نویسی سفرنامه
در آخر هم به این نکته توجه کنید که شما یک متن ادبی و سنگین نمی‌نویسید، شما یک سفرنامه می‌نویسید که خیلی از افراد با سطح سواد متنوع ممکن است آن را بخوانند، پس ساده نویسی کنید و از به‌کار بردن کلمات و اصطلاحات سخت پرهیز کنید. اینکه کاملا از صنایع ادبی بی‌بهره باشید هم خود مشکل است، چراکه برای انتقال احساسات، گاهی به صنایع ادبی هم نیاز دارید، در نتیجه باید تعادل را به‌خوبی حفظ کنید.
ساده نوشتن، باعث می‌شود که مخاطب شما سفرنامه را خیلی روان و بدون کمترین ابهامی بخواند و هیچ مشکلی در برداشت‌ها و درک مطالب نداشته باشد. در نتیجه هنگام نوشتن حتما به این مورد دقت کنید تا نگارش درست سفرنامه شما دچار مشکل نشود. با رعایت همه این نکات می‌توانید با خیالی راحت در نهمین مسابقه سفرنامه نویسی لست سکند شرکت کنید و شانس خود را برای گرفتن جایزه امتحان کنید.
همه چیز درباره مسابقه سفرنامه‌نویسی لست سکند + جوایز
سخن پایانی
با نکاتی که در این مطلب آورده‌ایم، می‌توانید به‌خوبی یک سفرنامه بنویسید و اصول و قواعد نگارشی آن را هم رعایت کنید. به این ترتیب خواننده درگیر متن می‌شود و مشکلات مختلف نگارشی نمی‌تواند مانع از ادامه خواندن او شود. مواردی که مطرح شد، در رابطه با نگارش درست سفرنامه بود و قواعد و اصول آن را مطرح می‌کرد. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر بخش سفرنامه‌های لست سکند را بخوانید. اگر نکته دیگری درباره نگارش درست سفرنامه به نظرتان می‌رسد، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
تالیف: تیم نویسندگان لست سکند