عریضه‌نویسی در تهران قدیم سابقه‌ای دیرینه دارد؛ شغلی که بیشتر برای دادخواهی مردم و نوشتن شکایت‌ها و مطالباتشان از شاهان قاجار باب شد.
همشهری آنلاین– سمیراباباجانپور:در روزگار قدیم سواد مختص به افراد خاصی بود، یعنی همه سواد خواندن و نوشتن نداشتند. برای همین برای نوشتن ساده‌ترین متن و حرف‌هایشان باید دنبال باسواد می‌گشتند که صد البته امین و رازنگه‌دار هم باشد. فرد باسواد محله که از قضا مورد اعتماد همه نیز بود، بیشتر این وظیفه را برعهده می‌گرفت. چنین بود که کم‌کم این عمل به‌عنوان شغل مورد توجه قرار گرفت و در بسیاری از محله‌های تهران افرادی با کاغذ و قلم می‌نشستند تا عریضه‌های مردم را بنویسند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
شغل عریضه‌نویسی با راه افتادن نخستین صندوق عدالت ناصری که در دوران حکومت ناصرالدین شاه راه‌اندازی شد رونق گرفت. در عهد قاجار به دلیل بی‌کفایتی شاه و حاکمان ولایات و درباریان، شکایت از دولتی‌ها و مقامات زیاد شد. روزی نبود که مردم برای عرض گلایه و شکایت به دربار نیایند و پشت درهای بسته فریاد نزنند. گاهی دعواها بالا می‌گرفت و کار به زد و خورد هم می‌کشید.
ناصرالدین شاه سال ۱۲۵۲ شمسی دستورداد نخستین صندوق عدالت را با نام صندوق عدالت ناصری در میدان ارگ تهران راه‌اندازی کنند. مشابه این صندوق در شهرها و روستاهای دیگر هم فعال شد. مردم عریضه‌های خود را داخل صندوق می‌انداختند و مسئول مربوطه آنها را به دست شاه و دولتی‌ها می‌رساند. در اطراف این صندوق عریضه‌نویسان می‌نشستند و حرف و سخن مردم را می‌نوشتند. گاهی مردم توقع داشتند عریضه‌نویس فحش و ناسزا را هم بنویسد. عریضه‌نویس‌ها که به آنها شکوائیه‌نویس هم می‌گفتند برای نوشتن هر نامه پولی دریافت می‌کردند. این افراد بعدها سعی کردند کمی از احکام حقوقی سردرآورند و گاهی همچون یک وکیل مردم را راهنمایی می‌کردند، هرچند اغلب پیشنهادهایشان بی‌نتیجه می‌ماند!
صندوق عدالت ناصری هم عمر چندانی نداشت، چون حاکمان و والیان شهرها مأمورانی را جلو ساختمان صندوق‌خانه قرار داده بودند تا هرکسی که نامه‌ای در آن می‌اندازد را کتک بزنند. برای همین کسی دیگر آن را جدی نگرفت.
عریضه‌نویسی اگرچه شغل منسوخ‌شده‌ای نیست، اما دیگر با آن شکل و شمایل گذشته انجام نمی‌شود و شکلی مدرن به خود گرفته است. تنظیم سندهای شکایت و… برای دادخواهی همچنان طرفداران خود را دارد.