وقتی توی کارتن‌های مقوایی روی هم می‌لولند، هیچکس نمی‌داند صدای مداوم و بی‌وقفه آنها که لحظه‌ای قطع نمی‌شود، چه مفهومی دارد.
همشهری آنلاین– رابعه تیموری: تعابیر دامپزشکان از صدای جیک‌جیک این زبان بسته‌ها فقط به چند مورد خلاصه می‌شود: یا گرسنه‌اند یا احساس گرما و سرما می‌کنند و شاید هم سروصدایی باعث آزار و احساس ناامنی آنها شده باشد، ولی موجود زنده‌ای که به‌محض سردرآوردن از تخم مورد غربالگری زمخت و نفسگیر قرارگرفته و پس از تعیین جنسیت تقدیری خاص برایش رقم خورده، شاید حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد! سرنوشت این جوجه خروس‌های رنگی که به اسباب‌بازی‌های ملوس کودکان تبدیل می‌شوند خواندنی است:
بیشتر بخوانید:فیلم | پرورش مرغ و خروس زینتی در مهریز
عمر جوجه‌ها به دنیا نیست؟
جنسش جور است و در کنار ٣٠-٤٠جوجه آبی و قرمز و صورتی که داخل کارتنی ۵٠ سانتیمتری دور خودشان می‌چرخند، چند جوجه مرغ و اردک نابالغ رنگ نشده هم گذاشته تا مشتریانی که کرک‌های کم‌پشت جوجه‌ها را طبیعی و بدون رنگ می‌پسندند، از پای بساط او دست خالی نروند. داخل کارتن از ظرف آب و دانه و ارزن خبری نیست و سایه درخت تنومند حاشیه پیاده رو جوجه‌ها را از گرمای آفتاب تند و تیز دم ظهر حفظ می‌کند. برای مادرانی که با فراغ بال به بازار آمده‌اند، چندان سخت نیست که دل به دل کودکان بازیگوششان بدهند و لحظاتی طولانی قدم زدن چند سانتیمتری جوجه‌های کرک رنگی روی روزنامه باطله کف کارتن را تماشا کنند، اما وقتی بچه‌ها با خواهش و زبان ریختن یا لجبازی و گریه زاری می‌خواهند آنها را برای خرید این اسباب‌بازی‌های خوشرنگ متحرک مجاب کنند، تصمیم‌گیری برای والدین کمی سخت می‌شود. در این مواقع توضیحات درست و غلط ناصر به یاری بچه‌ها می‌آید: «اگر از این جوجه‌ها خوب مراقبت کنید تا ٨ سال هم زنده می‌مانند، تا حالا هیچ بچه‌ای از بازی با جوجه رنگی مریض نشده، این جوجه‌ها در کارخانه واکسن می‌خورند…» ناصر هر روز با مشتریان ناراضی زیادی سرو کار دارد که طمع او برای به جیب زدن سود فروش جوجه‌های بیمار را باعث کم‌عمر بودن جوجه‌های ارزان‌قیمت‌شان می‌دانند، ولی نمی‌پذیرند که جوجه‌های ریز جثه چند روزه، تاب فشرده شدن در مشت کودکان و قدرت هضم ته مانده غذاهای چرب و چیلی سفره خانواده را ندارند و بر اثر قصور و کوتاهی آنها از بین می‌روند.
پرخوراک‌ها جدا می‌شوند
شاید بسیاری از مشتریان ناصر ندانند جوجه‌های رنگی بخت برگشته پیش از آن که به‌عنوان بازیچه کودکان راهی خانه‌های آنها شوند، حال و روز خوشی نداشتند. این جوجه‌ها که به ضرب و زور و گرمای مصنوعی دستگاه‌های جوجه کشی سر از تخم در می‌آورند، هنوز چشم باز نکرده در چرخه‌ای نفسگیر قرار می‌گیرند تا جنسیت آنها مشخص شود. در دنیای پرشتاب صنعت جوجه کشی، برای نازکشی صدها جوجه‌ای که روزانه به دنیا می‌آیند وقت و زمانی نیست و آنها پیش از آن که فرصتی برای دور انداختن پوسته آهکی خود داشته باشند، روی دم و دستگاهی آلومینیومی به‌سرعت و پرشتاب آنقدر غلت می‌زنند تا خسته و نفس بریده به مرحله جداسازی برسند. در این جا اگر جوجه مرغ گوشتی از آب درآیند، گوشت و تخم‌شان قیمت دارد و هم واکسینه می‌شوند و هم باعزت و احترام مراحل بعدی تولید را طی می‌کنند، ولی اگر خروس باشند، از آن جا که با وجود خوش خوراک بودن به سادگی وزن نمی‌گیرند، پرورش آنها برای تولید گوشت به صرفه نیست و عجولانه و دسته‌جمعی به داخل نایلون‌های زباله سرازیر می‌شوند تا در کارخانجات تولید پودر گوشت به چاشنی دلپذیر خوراک دام و یا سگ‌ها و گربه‌های خانگی تبدیل شوند.
اسباب‌بازی‌های رنگین کمانی
کارگرانی که معدوم‌سازی جوجه‌های مازاد صنایع تولید پودر گوشت را بر عهده‌دارند، ترجیح می‌دهند به‌جای معدوم‌سازی این زبان بسته‌های کم‌سن و سال، رنگ و لعابی دلنشین روی آنها بنشانند تا به‌عنوان اسباب‌بازی کودکان به فروش برسند و درآمدی قابل توجه برای آنها به همراه بی‌اورند. برای رنگ آمیزی این جوجه خروس‌های بداقبال حاجتی به‌کارخانه و کارگاه نیست و عمده‌فروشان جوجه‌های تزئینی در هر خانه و کارگاه قدیمی که حیاطی آفتاب گیر داشته باشد می‌توانند محصولات خود را برای فروش آماده کنند. دم و دستگاه کارشان هم به پاتیل و ظرف پلاستیکی بزرگ و جاداری خلاصه می‌شود که نایلون‌های پر از جوجه را عجولانه و به‌سرعت توی آن خالی می‌کنند و پیش از آن که جوجه‌های از نفس افتاده فرصت نفس تازه کردن به‌دست آورند، چند لیتری رنگ صنعتی از جنس رنگ‌هایی که برای رنگ آمیزی نخ و پشم قالی به‌کار می‌آید روی آنها می‌پاشند. بعد هم به همان تند و تیزی که تخمه‌های خام را در دیگ دستگاه‌های تخمه پزی می‌چرخانند، جوجه‌ها را داخل پاتیل رنگ پیچ‌وتاب می‌دهند تا کرک‌های نرم‌شان کامل و یکدست رنگ به خود بگیرند. تابستان و بهار فصل فروش جوجه رنگی است و آفتاب داغ و پرهرم این فصول در دقایقی کوتاه رنگ را روی تن و بدن جوجه‌ها می‌خشکاند و آنها را برای تحویل به‌دستفروشان گوشه کنار شهر آماده می‌کند.
به شرط پذیرایی
اگر چه دامپزشکان و کارشناسان هم بر ادعای ناصر در مورد عمر جوجه‌های رنگی صحه می‌گذارند و ممکن است تک و توک خروسک‌های خوش عافیتی که آب و دانه و واکسیناسیون آنها به قاعده باشد و روز و شب‌شان در دما و روشنایی کافی بگذرد، تنهایی نکشند و بند نافشان هم عفونت نکند، بتوانند حدود ٧-٨ سال عمر کنند و روزهای آوازخوانی خود را هم ببینند، اما به قول دکتر آراسب دباغ مقدم ادعای واکسینه شدن جوجه‌های رنگی که از سوی ناصر و همکاران دستفروشش مطرح می‌شود، فقط از سر بازارگرمی است. این عضو کمیته تخصصی بهداشت و سلامت موادغذایی سازمان نظام دامپزشکی می‌گوید: «جوجه‌های رنگی اغلب به‌صورت دستفروشی و به شکل غیرقانونی به فروش می‌رسند و حامل باکتری‌هایی مانندای کولای و سالمونلا هستند که باعث بیماری در انسان می‌شوند. این بیماری‌ها از طریق مدفوع و پرهای جوجه‌های رنگی منتقل می‌شوند و ممکن است افراد مسن، نوزادان، دریافت‌کنندگان پیوند اعضا، بیماران سرطانی و انسان‌های مبتلا به HIV را دچار گرفتاری کنند.»
شاید بر اثر خطای کارشناسان صنعت تولید مرغ‌های گوشتی در تعیین جنسیت جوجه‌های یک روزه، جوجه مرغ‌های انگشت‌شماری هم از بساط همکاران ناصر سردرآورند، ولی تقریبا همه جوجه‌های رنگی خروسک هستند که در بهار امسال دستفروشان روی هر یک از آنها ١٠ تا ١۵ هزار تومان قیمت گذاشتند. از آن جا که این جوجه خروس‌های خوش خوراک از زمان تولد تا زمانی که صاحبی دست و دلباز پیدا نکنند هیچوقت یک شکم سیر آب و ارزن نمی‌خورند، هزینه تولید آنها به مخارج حمل‌ونقل و خرید رنگ محدود می‌شود. ناصر می‌گوید: «قیمت هر کیلو رنگ پودری که برای رنگ کردن بیش از هزار جوجه‌جوجه استفاده می‌شود، حدود ٦٠ هزار تومان است. این پودرهای شیمیایی با آب مخلوط و به‌صورت مایع استفاده می‌شوند.»