ویتامین‌های گروهی B همگی به حفظ سلامتی بدن کمک می‌کنند و در تبدیل غذا به انرژی نقش دارند. بسیاری از مردم می‌توانند ویتامین B مورد نیاز خود را از طریق یک رژیم غذایی متنوع و متعادل دریافت کنند. اما گروهی از افراد ممکن است به مصرف مکمل نیاز داشته باشند. مکمل‌های ب کمپلکس شامل تمام ویتامین‌های ضروری گروهی B هستند. تعدادی از این محصولات ۱۰۰ درصد نیاز بدن را به این ویتامین‌ها تامین می‌کنند، در حالی که دوز بعضی از آن‌ها ممکن است کمتر یا بیشتر از نیاز روزانه باشد. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ درباره‌ی فواید قرص ب کمپلکس و نحوه‌ی مصرف آن صحبت می‌کنیم و عوارض احتمالی این مکمل را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
قرص ب کمپلکس چیست؟
مهم‌ترین فواید قرص ب کمپلکس چیست؟
چه کسانی از فواید قرص ب کمپلکس بیشترین سود را می‌برند؟
کمبود ویتامین B با چه علائمی همراه است؟
چه کسانی نباید از قرص ب کمپلکس استفاده کنند؟
عوارض مصرف قرص ب کمپلکس چیست؟
بهترین زمان مصرف مکمل B کمپلکس چه موقع است؟
قرص ب کمپلکس چیست؟
محصولاتی که تحت عنوان مکمل ب کمپلکس به فروش می‌رسند، باید همه یا تعدادی از ویتامین‌های زیر را داشته باشند:
- ویتامین B1 یا تیامین: ویتامین B1 برای رشد و عملکرد سالم اندام‌ها از جمله مغز و قلب حیاتی است.
- ویتامین B2 یا ریبوفلاوین: بدن برای تجزیه‌ی چربی‌ها و داروها به ویتامین B2 نیاز دارد.
- ویتامین B3 یا نیاسین: این ماده‌ی مغذی از سلامت پوست، اعصاب و دستگاه‌ی گوارش محافظت می‌کند. گاهی اوقات پزشکان دوزهای بالای نیاسین را برای کمک به بهبود سطح کلسترول تجویز می‌کنند.
- ویتامین B5 یا اسید پانتوتنیک: ویتامین B5 برای سلامت مغز و سیستم عصبی ضروری است.
- ویتامین B6 یا پیریدوکسین: ویتامین B6 به بدن در ساخت گلبول قرمز کمک می‌کند. این ویتامین در تقویت سیستم ایمنی هم نقش دارد.
- ویتامین B7 یا بیوتین: بیوتین برای سلامت مو، ناخن و عملکرد سیستم عصبی ضروری است.
- ویتامین B9 یا اسید فولیک: بدن از اسید فولیک (یا فولات که شکل طبیعی آن در مواد غذایی است) برای ساخت DNA و مواد ژنتیکی استفاده می‌کند. قبل از بارداری و در حین آن، دریافت ویتامین B9 کافی می‌تواند خطر بروز بعضی از نقایص مادرزادی را کاهش دهد.
- ویتامین B12 یا کوبالامین: سلول‌های عصبی و خونی بدن به ویتامین B12 نیاز دارند. دریافت این ویتامین از ابتلا به یک نوع کم‌خونی به نام کم‌خونی پرنیشیوز (Pernicious anemia) جلوگیری می‌کند.
مهم‌ترین فواید قرص ب کمپلکس چیست؟
تحقیقات در مورد خواص ب کمپلکس نشان می‌دهد که ویتامین‌های گروهی B نقش حیاتی در حفظ سلامتی دارند و روی سطح انرژی، عملکرد مغز و متابولیسم سلولی تاثیر می‌گذارند. در این راستا کسانی که به یکی از مشکلات زیر مبتلا هستند بیشترین بهره را از فواید ب کمپلکس می‌برند:
۱. میگرن
بر اساس تحقیقات، بعضی از ویتامین‌های گروهی B از جمله ویتامین B6، ویتامین B9 و ویتامین B12 می‌توانند به پیشگیری از میگرن همراه با اورا (Aura) کمک کنند. به علائمی مثل تاری دید که قبل از شروع میگرن رخ می‌دهند، اورا می‌گویند.
علاوه بر این، مشخص شده است که ویتامین B2 با تاثیرگذاری روی اختلال عملکرد میتوکندری که در سطح سلولی رخ می‌دهد، از بروز میگرن پیشگیری می‌کند. برای مثال، محققان در یک مطالعه تاثیر ویتامین B2 را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این ویتامین می‌تواند دفعات بروز میگرن را در بزرگسالان کاهش دهد.
۲. افسردگی و اضطراب
محققان با بررسی ارتباط بین ویتامین B12 و افسردگی و اضطراب متوجه شدند که سطح این ویتامین در افراد افسرده و مضطرب در مقایسه با دیگران پایین‌تر است. نتایج به دست آمده از یک مطالعه‌ی کوچک هم نشان داد که کمبود ویتامین‌های B9 و B12 در بروز افسردگی و اضطراب نقش دارد. علاوه بر این، در یک مطالعه مشاهده شد که ویتامین‌های گروهی B می‌توانند در موارد خاص به درمان افسردگی کمک کنند و خطر عود آن را کاهش دهند.
۳. زخم‌های پوستی
از سایر خواص قرص ب کمپلکس خارجی و ایرانی می‌توان به التیام زخم‌های پوستی اشاره کرد. یک مطالعه نشان داد که وقتی این ویتامین‌ها به‌صورت موضعی روی پوست استفاده می‌شوند، می‌توانند به بهبود زخم کمک کنند. در یک مطالعه‌ی حیوانی هم مشاهده شد که مصرف ویتامین B12 سرعت بهبود زخم را در موش‌های مبتلا به دیابت افزایش می‌دهد. البته برای تایید این یافته باید تحقیقات بیشتری روی انسان انجام شود.
۴. سندرم پیش از قاعدگی
شواهد در مورد فواید قرص ب کمپلکس بیانگر آن است که مصرف مکمل ویتامین B6 و کلسیم باعث بهبود علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) می‌شود. محققان با بررسی تحقیقات مختلف دریافتند که ویتامین B6 به کنترل علائم جسمی و روانی PMS کمک می‌کند.
۵. کاهش هورمون تستوسترون
هنگامی که این سوال مطرح می‌شود که قرص ب کمپلکس چه فوایدی دارد، باید به نقش آن در افزایش هورمون تستوسترون اشاره کرد. ویتامین‌های گروهی B در مکمل‌هایی که افزایش‌دهنده‌ی سطح تستوسترون هستند یافت می‌شوند، چون می‌توانند به تنظیم هورمون‌های مردانه کمک کنند و سطح تستوسترون را افزایش دهند. معمولا با بالا رفتن سن، مقدار این هورمون به‌طور طبیعی در بدن کاهش می‌یابد.
چه کسانی از فواید قرص ب کمپلکس بیشترین سود را می‌برند؟
معمولا بیشتر مردم می‌توانند از طریق رژیم غذایی خود ویتامین B کافی دریافت کنند، اما افراد زیر ممکن است به مکمل آن نیاز داشته باشند.
۱. زنان باردار
دریافت ویتامین B9 کافی برای زنان باردار بسیار مهم است، چون این ماده‌ی مغذی به رشد مغز جنین کمک می‌کند و خطر بروز نقایص مادرزادی را کاهش می‌دهد. ویتامین B12 هم ماده‌ی مغذی دیگری است که زنان باردار باید آن را به اندازه‌ی کافی دریافت کنند.
۲. افراد گیاه‌خوار
کسانی که رژیم گیاه‌خواری دارند و تمام فرآورده‌های حیوانی از جمله انواع گوشت، محصولات لبنی و تخم‌مرغ را از برنامه‌ی غذایی خود حذف می‌کنند، در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند. چون این ویتامین فقط در غذاهای حیوانی یافت می‌شود. البته افرادی که تخم‌مرغ و محصولات لبنی می‌خورند ممکن است بتوانند ویتامین B12 مورد نیاز بدن‌شان را از طریق غذاها تامین کنند.
۳. کسانی که جراحی بای‌پس معده انجام داده‌اند
افراد چاقی که جراحی بای‌پس معده انجام می‌دهند اغلب به مکمل‌های حاوی ویتامین B نیاز دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که این جراحی نیاز به بسیاری از مواد مغذی به‌ویژه ویتامین B12 را افزایش می‌دهد.
۴. سالمندان
سالمندان بالاتر از ۶۵ سال از جمله افرادی هستند که بیشترین سود را از فواید قرص ب کمپلکس می‌برند. تحقیقات نشان می‌دهد که سالمندان بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند و افزایش سطح این ویتامین در بدن می‌تواند سرعت پیر شدن مغز را کاهش دهد.
علاوه بر این، مشخص شده است که کمبود ویتامین B9 و ویتامین B12 با افسردگی در سالمندان مرتبط است و افزایش سطح ویتامین B6 در بدن ممکن است علائم افسردگی را در این افراد کاهش دهد.
۵. بعضی از بیماران
تحقیقات در مورد خواص قرص ب کمپلکس برای کودکان و بزرگسالان نشان می‌دهد که بعضی از بیماری‌ها نیاز به این مکمل را افزایش می‌دهند. اگر به یکی از بیماری‌های زیر مبتلا هستید، در مورد ضرورت مصرف مکمل ب کمپلکس با پزشک خود مشورت کنید:
- اختلال سوء مصرف الکل
- بیماری‌های خودایمنی، مانند لوپوس، روماتیسم یا دیابت نوع ۱
- افسردگی
- بیماری‌هایی که باعث سوء جذب مواد مغذی می‌شوند، مثل بیماری سلیاک یا بیماری کرون
- بیماری کلیوی
- HIV و ایدز
- بیماری قلبی
- بیماری آلزایمر
- سرطان
کمبود ویتامین B با چه علائمی همراه است؟
علائم کمبود به این بستگی دارد که کدام‌یک از ویتامین‌های گروهی B را به اندازه‌ی کافی دریافت نمی‌کنید. به‌طور کلی، علائم زیر نشان می‌دهند که احتمالا به کمبود یک یا چند ویتامین گروهی ب مبتلا هستید:
- بثورات پوستی
- ایجاد ترک در اطراف دهان
- تورم زبان
- ضعف و خستگی
- کم‌خونی
- پوست رنگ‌پریده
- ضربان قلب سریع
- تنگی نفس
- گیجی
- افسردگی
- مشکلات گوارشی مثل حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست
- بی‌حسی یا گزگز پاها و دست‌ها
علائم فوق می‌توانند به دلایل مختلف رخ دهند. بنابراین برای مشخص شدن علت بروز آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنید. اگر این علائم به کمبود ویتامین B مرتبط باشند، پزشک مکمل مناسب را برای شما تجویز می‌کند.
در صورتی که کمبود ویتامین‌های گروهی ب درمان نشود، خطر ابتلا به کم‌خونی، مشکلات گوارشی، مشکلات پوستی، عفونت و نوروپاتی محیطی (آسیب‌دیدگی اعصاب) افزایش می‌یابد. تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین B12 به بروز اختلالات عصبی-روانی منجر می‌شود و کمبود ویتامین B9 در دوران بارداری با تولد نوزاد مبتلا به نقایص مادرزادی مرتبط است.
چه کسانی نباید از قرص ب کمپلکس استفاده کنند؟
اکثر افراد سالمی که از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع پیروی می‌کنند به مکمل B کمپلکس نیاز ندارند، چون ویتامین‌های گروهی B در طیف وسیعی از غذاها از جمله سبزیجات برگ‌دار، ماهی سالمون، حبوبات، تخم‌مرغ، شیر، گوشت گاو و غلات کامل یافت می‌شوند.
قرص B کمپلکس مثل هر مکمل دیگری ممکن است با بعضی از داروها تداخل داشته باشد. به‌عنوان مثال، مکمل اسید فولیک می‌تواند اثربخشی متوترکسات (دارویی که برای درمان سرطان و بیماری‌های خودایمنی تجویز می‌شود) و بعضی از داروهای ضدصرع را کاهش دهد. به همین دلیل، کسانی که دارو مصرف می‌کنند باید قبل از خرید هر نوع مکمل غذایی با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
عوارض مصرف قرص ب کمپلکس چیست؟
اکنون که با فواید قرص ب کمپلکس آشنا شدید، لازم است در مورد عوارض احتمالی آن هم اطلاعات کافی کسب کنید. ویتامین‌های گروهی B محلول در آب هستند، به این معنی که بدن مقادیر اضافی آن‌ها را از طریق ادرار دفع می‌کند. بنابراین بعید است که از طریق رژیم غذایی خود ویتامین B اضافی دریافت کنید. همچنین اگر طبق دستور از مکمل استفاده کنید، دچار مشکل نمی‌شوید.
با این حال، زیاده‌روی در مصرف مکمل ب کمپلکس برای سلامتی مضر است و باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین عوارض قرص ب کمپلکس خارجی و ایرانی اشاره می‌کنیم:
- ویتامین B6: زیاده‌روی در مصرف این ویتامین به نوروپاتی محیطی منجر می‌شود که با بی‌حسی بازوها و پاها همراه است.
- اسید فولیک: مصرف بیش از حد این ویتامین به کلیه‌ها آسیب می‌رساند. همچنین می‌تواند علائم کمبود ویتامین B12 را پنهان کند که این موضوع در نهایت باعث آسیب سیستم عصبی می‌شود.
- نیاسین: مصرف زیاد ویتامین B3 باعث برافروختگی پوست می‌شود و در طولانی‌مدت خطر آسیب کبدی را افزایش می‌دهد.
بهترین زمان مصرف مکمل B کمپلکس چه موقع است؟
سعی کنید مکمل ب کمپلکس خود را اول صبح به‌صورت ناشتا و همراه با یک لیوان آب مصرف کنید. از آنجا که بسیاری از ویتامین‌های گروهی ب (به‌خصوص ویتامین B6 و ویتامین B12) تولید انرژی را در بدن افزایش می‌دهند، بهتر است در ساعت‌های ابتدایی روز مصرف شوند. اگر خوردن مکمل با معده‌ی خالی باعث مشکلات گوارشی می‌شود، می‌توانید آن را همراه با یک وعده‌ی غذایی یا میان وعده‌ی کوچک میل کنید.
کلام پایانی
در این مقاله به این سوال که قرص ب کمپلکس برای چیست پاسخ دادیم و شما را با نحوه‌ی مصرف آن آشنا کردیم. اکنون می‌دانید که گیاه‌خواران، سالمندان، زنان باردار و بعضی از بیماران بیشترین سود را از فواید قرص ب کمپلکس می‌برند. اما به یاد داشته باشید که هیچ مکملی نمی‌تواند به‌تنهایی به حفظ سلامتی یا درمان بیماری‌ها کمک کند. برای داشتن یک بدن سالم باید سبک زندگی خود را اصلاح و از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع پیروی کنید.
منابع: medicalnewstoday, healthline, verywellhealth