دوران یائسگی یکی از چالش برانگیزترین دوران زندگی هر خانمی است که به دلیل تغییرات هورمونی که در آن رخ می دهد ممکن است علائم آزار دهنده متعددی را تجربه کند، اگرچه این علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
یکی از شایع ترین مواردی که بسیاری از زنان یائسه به آن دچار می شوند افزایش وزن است که ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد، از جمله:
- تغییرات هورمونی
- افزایش سن
- سبک زندگی
- ژنتیک
در این مقاله قصد داریم به بررسی کامل دلایل افزایش وزن دوران یائسگی در برخی از خانم ها بپردازیم، همراه باشید.
چرخه زندگی باروری زنان
در طول زندگی یک زن چهار دوره تغییرات هورمونی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- پیش از یائسگی
- پیراموپوز
- یائسگی
- پس از یائسگی
1. دوران پیش از یائسگی
پیش از یائسگی به دوره باروری زنان گفته می شود که از دوران بلوغ و اولین دوره قاعدگی شروع شده و با آخرین دوره قاعدگی به پایان می رسد.
این دوره تقریبا 30 تا 40 سال طول می کشد.
2. دوره پیراموپوز
پیراموپوز به دوره نزدیک یائسگی گفته می شود که طی آن سطح استروژن بدن خانم ها به شدت نوسان پیدا کرده و سطح پروژسترون نیز کاهش می یابد.
دوره پیراموپوز در یک خانم ممکن است در هر زمانی از اواسط دوره 30 سالگی تا اوایل 50 سالگی آغاز شود اما در بسیاری از زنان معمولا در دهه 40 سالگی رخ داده و بین 4 تا 11 سال طول می کشد.
برخی علائمی که خانم ها در دوره پیراموپوز تجربه می کنند عبارتند از:
- گر گرفتگی و عدم تحمل گرما
- اختلالات خواب
- تغییرات در چرخه قاعدگی
- سردردها
- تغییرات خلق و خو مانند تحریک پذیری
- افسردگی
- اضطراب
- افزایش وزن
3. دوران یائسگی
دوره یائسگی زمانی رخ می دهد که یک خانم به مدت 12 ماه پریود نشده باشد، سن متوسط یائسگی 51 سالگی است و تا قبل از این دوره فرد در دوره پیراموپوز قرار دارد.
بسیاری از خانم ها بدترین علائم خود را در طول پیراموپوز تجربه می کنند اما در برخی این علائم در سال اول یا دوم بعد از یائسگی شدت می یابد.
4. پس از یائسگی
دوران پس از یائسگی نیز بلافاصله بعد از این که یک خانم 12 ماه پریود نشود آغاز می شود، اصطلاحات یائسگی و پس از یائسگی اغلب به جای هم استفاده می شوند و تقریبا یکسان هستند.
با این حال برخی تغییرات هورمونی و فیزیکی ممکن است بعد از یائسگی ادامه پیدا کنند.
تغییرات هورمونی چگونه روی متابولیسم بدن اثر می گذارد؟
تغییرات هورمونی در دوره پیراموپوز
در دوره پیراموپوز سطح پروژسترون زنان به تدریج و به طور پیوسته کاهش می یابد در حالی که سطح استروژن دچار نوسان شده و از روزی به روز دیگر و حتی در طول یک روز تغییر می کند.
معمولا تخمدان ها در اوایل این دوره مقدار زیادی استروژن تولید می کنند که علت آن اختلال در سیگنال های بازخورد یا فیدبک میان تخمدان ها و غده های هیپوتالاموس و هیپوفیز می باشد.
در طول دوره پیراموپوز زمانی که چرخه قاعدگی نامنظم تر می شود به مرور تخمدان ها استروژن بسیار کمی تولید کرده، تا جایی که مقدار آن ممکن است از دوران یائسگی نیز کمتر شود.
تاثیر تغییرات هورمونی روی چربی های بدن
برخی مطالعات نشان داده سطح بالای استروژن ممکن است باعث افزایش چربی های بدن شود.
بدن از دوران بلوغ تا دوره پیراموپوز چربی را به صورت چربی های زیر جلدی در ناحیه باسن و ران ذخیره می کند که اگرچه به سختی سوزانده می شوند اما تاثیر چندانی در افزایش خطر ابتلا به بیماری ها ندارند.
اما در دوران یائسگی استروژن در سطح پایینی قرار دارد و این مسئله باعث ذخیره چربی به صورت چربی های احشایی در ناحیه شکم می شود که با بیماری های مختلف همچون مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2، بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی مرتبط است.
تغییرات وزن در دوره پیراموپوز
تخمین زده شده زنان هنگام انتقال به دوره پیراموپوز حدود 1 تا 2 کیلوگرم اضافه وزن پیدا می کنند که در برخی افراد ممکن است بیشتر نیز باشد.
به نظر می رسد این مسئله به خصوص در مورد خانم هایی که دچار اضافه وزن یا چاقی هستند صدق می کند.
افزایش وزن صرف نظر از تغییرات هورمونی به عنوان بخشی از پروسه افزایش سن رخ می دهد.
محققان در یک دوره سه ساله به بررسی تغییرات هورمونی و وزن در زنان بین 42 تا 50 سال پرداختند و متوجه شدند میانگین افزایش وزن بین آن هایی که سیکل طبیعی قاعدگی داشتند و کسانی که یائسه شدند تفاوتی نداشته است.
مطالعه دیگری که روی زنان میان سال در دوره پیراموپوز انجام شده نشان داده چربی های شکمی خانم ها در این دوران افزایش یافته و در مقابل توده عضلانی بیشتری از دست می دهند.
علت دیگر افزایش وزن افزایش اشتها و کالری دریافتی بدن در واکنش به تغییرات هورمونی است زیرا سطح هورمون گرسنگی گرلین در دوران پیراموپوز بالاتر از دوران قبل از این دوره و دوره بعد از یائسگی می باشد.
سطح پایین استروژن نیز ممکن است روی عملکرد هورمون های لپتین و نوروپپتید Y – کنترل کنده سیری و اشتها – تداخل ایجاد کند، بنابراین زنانی که در اواخر دوره پیراموپوز قرار دارند به دلیل سطح بسیار پایین استروژن احتمالا اشتهای بیشتری خواهند داشت.
اثر تغییرات هورمون پروژسترون روی وزن در دوران پیراموپوز چندان بررسی نشده اما برخی محققان معتقدند ترکیب پروژسترون و استروژن کم می تواند خطر چاقی را افزایش دهد.
تغییر وزن در دوران یائسگی و پس از آن
تغییرات هورمونی و افزایش وزن ممکن است ممکن است پس از دوره پیراموپوز و ورود به یائسگی ادامه پیدا کند و یکی از مواردی که می تواند احتمال افزایش وزن را افزایش دهد سن یائسگی است.
مثلا در مطالعه ای مشخص شد خانم هایی که زودتر از میانگین سنی 51 سالگی وارد دوره یائسگی می شوند چربی بدن کمتری داشته اند.
چند فاکتور دیگر نیز وجود دارد که ممکن است در افزایش وزن بعداز یائسگی نقش داشته باشد، از جمله:
- کاهش فعالیت های بدنی: زنان بعد از یائسگی معمولا کمتر از دوران جوانی خود فعالیت می کنند و این باعث ذخیره انرژی در بدن و از دست رفتن عضلات می شود
- تغییرات سطح انسولین: زنان یائسه اغلب به صورت مکرر سطح انسولین ناشتا و مقاومت انسولین بالاتری دارند که علاوه بر وزن، خطر ابتلا به بیماری قلبی را نیز افزایش می دهد
به نظر می رسد هورمون درمانی جایگزین، در کاهش چربی های شکمی و بهبود حساسیت به انسولین در دوران یائسگی موثر باشد اما بحث های زیادی درباره آن وجود دارد.
نکته: نتایج به دست آمده در مطالعات مختلف برای همه خانم ها صدق نمی کند و ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
پیشگیری از افزایش وزن دوران یائسگی
برای جلوگیری از افزایش وزن آزاردهنده در دوران یائسگی به موارد زیر توجه داشته باشید:
- کاهش مصرف کربوهیدرات ها: برای کاهش درجه افزایش چربی های شکمی که مشکلات متابولیکی را به دنبال دارد مصرف کربوهیدرات ها را کاهش دهید
- افزایش مصرف فیبر: رژیم غذایی پر از فیبر که شامل مواد غذایی همچون تخم شنبلیله است احتمالا اثر خوبی در بهبود حساسیت به انسولین خواهد داشت
- فعالیت های ورزشی: تمرینات قدرتی برای بهبود ترکیب بدن، افزایش قدرت و ساخت و نگهداری توده عضلانی بدون چربی مفید است
- استراحت: سعی کنید قبل از رفتن به رختخواب خود را آرام کرده و خواب کافی داشته باشید، این کار به مدیریت هورمون ها و اشتها کمک می کند
با رعایت این نکات علاوه بر جلوگیری از افزایش وزن ممکن است بعد از مدتی کاهش وزن نیز داشته باشید.
سخن پایانی …
یائسگی چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی و احساسی چالش های زیادی با خود به همراه دارد. با این حال استفاده از رژیم غذایی سالم، ورزش و استراحت کافی می تواند از افزایش وزن جلوگیری کرده و خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها را کاهش دهد.
اگرچه ممکن است مدتی طول بکشد تا با فرایندهای رخ داده در بدن خود سازگار شوید اما سعی کنید این تغییرات را به عنوان بخشی از زن بودن و پروسه افزایش سن پذیرفته و با آن ها کنار بیایید.
منبع: healthline
