نگرانی و اهمیت به رشد جسمی کودک از همان دوره تصمیم گیری والدین برای داشتن یک فرزند زیبا و شیرین در زندگی آغاز می شود.
“اینکه آیا کودکم سالم رشد می کند؟” ” آیا رشد فکری و جسمی فرزندم طبق استانداردهای پزشکی است؟” “رشد قد و وزن او در هر ماه زندگی او باید چقدر باشد؟”
حتی خیال پردازی در مورد اینکه چه زمانی باید منتظر خارش لثه های کودکمان برای رشد دندان های کوچکش باشیم…
همه این نگرانی ها و خیال پردازی های خوب و بد زمانی کم می شوند که والدین اطلاعات کاملی در مورد رشد جسمی و فکری کودکان داشته باشند.
مهتاطب امروز به همین موضوع می پردازد و در مورد موضوع مهم رشد جسمانی و فکری کودکان و نوزادان که شامل رشد قد،وزن،مو،دندان آنهاست برای شما اطلاعات خوبی گردآوری کرده است.
در انتهای مقاله شما می توانید نتیجه بگیرید که آیا کودک شما کاملا نرمال و طبیعی در حال رشد است و یا باید برای بهبود وضعیت رشد جسمی کودک از پزشک کمک بخواهید.
رشد جسمی نوزادان و کودکان
رشد جسمی به افزایش اندازه بدن (قد و وزن) و اندام ها اشاره دارد. از بدو تولد تا حدود 1 یا 2 سالگی، کودکان به سرعت رشد می کنند. بعد از این مدت، رشد کند می شود. با کند شدن رشد، کودکان به کالری کمتری نیاز دارند و والدین ممکن است متوجه کاهش اشتهای آن ها شوند. ممکن است کودکان دو ساله عادات غذایی بسیار نامنظمی داشته باشند که بعضی اوقات والدین را دچار اضطراب می کند. به نظر می رسد برخی از کودکان تقریبا چیزی نمی خورند که به رشد خود ادامه دهند. در واقع آن ها معمولا یک روز کمی غذا می خورند و با خوردن غذای بیشتر در روز بعد آن را جبران می کنند.
در دوران پیش دبستانی و مدرسه رشد قد و وزن یکنواخت است. کودکان در هر سال مقدار یکسانی رشد می کنند تا زمانی که رشد بیشتری در اوایل بزرگسالی رخ دهد.
اندام های مختلف با سرعتهای متفاوت رشد می کنند. به عنوان مثال سیستم تولید مثل دقیقا بدو تولد یک رشد ناگهانی و مختصر دارد، پس از آن تا قبل از بلوغ جنسی (سن بلوغ) هم مقدار بسیار اندکی تغییر می کند. در مقابل، مغز منحصرا در سالهای اولیه زندگی رشد می کند. کلیه ها هم تا پایان سال اول در سطح بزرگسالان عمل می کنند.
کودکانی که شروع به راه رفتن می کنند، بدن درشتی دارند و شکم شان جلو قرار گرفته و کمرشان خمیده است. همچنین آن ها ممکن است پاهایی کاملا خمیده داشته باشند. تا 3 سالگی، تونوس ماهیچه ها افزایش می یابد و نسبت چربی در بدن کاهش می یابد، بنابراین بدن لاغرتر و عضلانی تر به نظر می رسد. بیشتر کودکان در این زمان از نظر جسمی قادر به کنترل روده و مثانه خود هستند.
پزشکان گزارش می کنند که چگونه سن کودکان نسبت به سایر کودکان افزایش پیدا می کند و بر افزایش وزن آن ها نظارت می کنند. از بدو تولد تا 2 سالگی، پزشکان با استفاده از نمودارهای رشد استاندارد از سازمان بهداشت جهانی (WHO)، کلیه پارامترهای رشد را در یک نمودار ثبت می کنند. بعد از 2 سالگی، پزشکان با استفاده از نمودارهای رشد از مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) پارامترهای رشد را ثبت می کنند.
طول و قد کودکان
قد کودکانی که هنوز برای ایستادن کم سن هستند در حالی که روی وسیله ای مناسب مانند میز اندازه گیری (به نام استادیومتر) روی پشت خود قرار گرفته اند اندازه گیری می شود. قد کودکانی که می توانند بایستند با استفاده از یک مقیاس اندازه گیری عمودی محاسبه می شود. به طور کلی، قد نوزادان در دوره عادی طبیعی در سن 5 ماهگی حدود 30٪ و در سن 12 ماهگی بیش از 50٪ افزایش می یابد. معمولا نوزادان در سال اول حدود 10 اینچ (25 سانتی متر) رشد می کنند، و قد آن ها در 5 سالگی تقریبا دو برابر قد زمان تولد آن ها است. پسران، در حدود 2 سالگی نیمی از قد یک بزرگسال را به دست می آورند. دختران، در 19 ماه تقریبا نیمی از قد بزرگسالان را خواهند داشت.
بیشتر بخوانید: بهترین شربت افزایش قد کودکان
وزن کودکان
نوزادان عادی معمولا طی چند روز اول زندگی شان 5 تا 8 درصد از وزنی که هنگام تولد داشتند را از دست می دهند. آن ها تا پایان 2 هفته اول، دوباره این وزن را بدست می آورند. بعد از این دوره، معمولا نوزادان در طی 2 ماه اول هر روز ۱ اونس، و بعد از آن هر ماه 1 پوند بدست می آورند. معمولا این افزایش منجر به دو برابر شدن وزن زمان تولد در 5 ماهگی و سه برابر شدن آن در 1 سالگی می شود. در سال های اخیر، کودکان بیشتری چاقی پیشرفته دارند. برخی از کودکان هم در سنین پایین چاق می شوند.
نمودار وزن و قد نوزادان از بدو تولد تا 24 ماهگی
در سال اول زندگی، وزن و قد نوزاد در هر ملاقات پزشک مشخص می شود تا اطمینان حاصل شود که رشد با سرعت ثابت پیش می رود. درصد بندی راهی برای مقایسه بین نوزادان هم سن است. برای وزن نوزادی در جایگاه دهم، 10٪ از نوزادان وزن کمتر و 90٪ وزن بیشتری از او دارند. برای نوزادی در جایگاه 90ام، 90٪ از نوزادان وزن کمتر و 10٪ وزن بیشتری از او دارند. برای نوزادی در جایگاه 50ام، 50٪ از نوزادان وزن کمتر و 50٪ وزن بیشتری از او دارند.
تفاوت قابل توجهی در مراجعه به پزشک نسبت به درصد بندی، وجود دارد. (اقتباس از استانداردهای رشد کودکان WHO).
نمودار وزن و قد نوزادان از بدو تولد تا 24 ماهگی
چارت های قد و وزن دختر و پسران ۲ تا ۱۰ ساله
اقتباس از مرکز ملی آمار بهداشت با همکاری مرکز ملی پیشگیری از بیماری های مزمن و ارتقاء سلامت (2000).
موجود در www.cdc.gov/growthcharts.
چارت های قد و وزن دختر و پسران ۲ تا ۱۰ ساله
اندازه دور سر کودکان
اندازه گیری بزرگترین ناحیه های سر کودک دور سر است. پزشکان نوار اندازه گیری را بالای ابروها، گوش ها و پشت سر قرار می دهند. این اندازه گیری بسیار مهم است زیرا اندازه سر نشان دهنده اندازه مغز است و این اندازه گیری به پزشکان این امکان را می دهد تا بدانند که آیا مغز کودک با سرعت عادی در حال رشد است یا خیر. معمولا تا 3 سالگی دور سر کودک اندازه گیری می شود.
در زمان تولد، مغز 25٪ از اندازه خود در بزرگسالی، و دور سر حدود 14 اینچ (حدود 35 سانتی متر) دارد. در 1 سالگی، مغز 75٪ از اندازه خود در بزرگسالی است. تا 3 سالگی، مغز 80٪ از اندازه اش در بزرگسالی است. در 7 سالگی، مغز 90٪ از اندازه بزرگسالی خود است.
ترسیم رشد نوزاد نارس
قرار نیست یک نوزاد نارس همان منحنی رشدی را که یک نوزاد با دوره کامل طی می کند، دنبال کند. متخصصان اطفال یک نوزاد نارس را به طور متفاوتی بررسی می کنند، یا از یک نمودار ویژه رشد زودرس استفاده می کنند.
ممکن است نوزاد نارس با مقدار کمی شروع کند، اما در نهایت آنها با همسالان خود سازگار خواهند شد. “سر اولین پارامتری است که سازگار می شود و بعد از آن وزن و قد هم تطابق پیدا می کنند”.
دندان ها
عمدتا زمان رشد دندان به دلایل ارثی متفاوت است. با این حال، رشد دندان هم ممکن است با اختلالاتی از قبیل نرمی استخوان، کم کاری غده هیپوفیز، کم کاری تیروئید یا سندرم داون به تأخیر بیفتد.
معمولا دندانهای جلویی پایین در سن 5 تا 9 ماهگی ظاهر می شوند. دندانهای جلویی فوقانی بین 8 تا 12 ماه ظاهر می شوند. به طور متوسط، نوزادان در 12 ماهگی دارای 6 دندان، 18 ماهگی 12 دندان دندان، 2 سالگی 16 دندان و تا یک سالگی 20 عدد از دندان های (شیری) خود را دارند. دندان های کودک بین 5 تا 13 سالگی با دندان های دائمی (بالغ) جایگزین می شوند. دندانهای دائمی در دختران زودتر ظاهر می شوند.
شناسایی دندان ها
سیستم شماره گذاری نشان داده شده روشی است که بیشتر در ایالات متحده مورد استفاده قرار می گیرد.
شناسایی دندان ها
سن رشد
تعداد دندان
دندان (شیری) کودک (مجموعا ۲۰ عدد)
۵-۹ ماهگی
2
دندان های جلویی پایین (دندان های پیشین پایین و وسط)
۸-۱۲ ماهگی
2
دندان های جلویی فوقانی (دندان های پیشین بالا و وسط)
۱۰-۱۲ ماهگی
2
دندان های جانبی فوقانی (دندان های کنار و بالا)
۱۲-۱۵ ماهگی
2
دندان های جانبی پایین (دندان های کنار و پایین)
۱۰-۱۶ ماهگی
4
اولین دندان عقبی (اولین آسیای بزرگ)
۱۶-۲۰ ماهگی
4
دندان خنده یا انیاب (دندان های نیش)
۲۰-۳۰ ماهگی
دندان (دائمی) بزرگسالی (مجموعا ۳۲ عدد)
۵-۷ سالگی
4
اولین دندان عقبی (اولین آسیای بزرگ)
۶-۸ سالگی
8
دندان های جلویی (دندان های پیشین)
۹-۱۲ سالگی
8
آسیای کوچک (پیش آسیا)
۱۰-۱۳ سالگی
4
دندان خنده یا انیاب (دندان های نیش)
۱۱-۱۳ سالگی
4
دومین دندان عقبی (دومین آسیای بزرگ)
۱۷-۲۵ سالگی
4
دندان عقل (سومین آسیای بزرگ)
*تفاوت بسیار موجود است.
رشد مو کودکان
سر کودک در طی 4 ماه اول بدو تولد نسبت به هر زمان دیگری با سرعت زیادی رشد می کند. این افزایش به دلیل رشد سریع مغز است. متوسط دور سر در بدو تولد حدود 34 سانتی متر (13.5 اینچ) است. این مقدار در پایان ماه اول، حدود 38 سانتی متر (15 اینچ) افزایش می یابد.
رنگ و بافت موهای نوزاد اغلب تغییر می کند – بنابراین موهای ضخیم و تیره کودک شما می تواند ظاهری کم پشت و سبک تر بگیرد. قرمز ممکن است بور شود. موی فر نیز ممکن است صاف و لخت شود.
سوالات در مورد رشد کودکان
1- مشکلات متداول نوزادان که نیازی به نگرانی درباره آن ها نیستید چیست؟
بسیاری از نوزادان در چند روز اول یا چند هفته پس از تولد عالی به نظر نمی رسند. آن ها به تدریج چهره دلنشین و سالم کودکانه شان را به دست می آورند. اگر نوزادتان علائم زیر را دارد نگران نباشید:
اغلب به یک سر با شکل نامنظم “سر مخروطی” گفته می شود. این بیشتر در نوزادانی که با زایمان طبیعی (به جای سزارین) متولد می شوند متداول تر است. ممکن است کبودی هم رخ دهد. معمولا شکل سر در طی چند روز تا یک هفته به حالت عادی برمی گردد.
چشمان قرمز و نیمه باز. این موضوع ناشی از تورم حین حاملگی و زایمان است. همچنین اگر پماد چشم آنتی بیوتیک در بیمارستان اعمال شده باشد، می تواند باعث شود که چشم کودک تان چسبیده یا کوچک به نظر برسد. چشمان کودک شما طی چند هفته بزرگتر و روشن تر به نظر می رسد.
موهای نرم روی پیشانی، گونه ها، شانه ها و پشت. این امر به ویژه در نوزادانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا می آیند شایع است. معمولا طی چند هفته پس از تولد از بین می رود.
تورم سینه یا دستگاه تناسلی. این موضوع در دختران و پسرانی اتفاق می افتد که هورمونهای مادر در هنگام تولد به کودک منتقل شود. حتی ممکن است بعضی از نوزادان مقداری مایع شیر از نوک پستان بیرون بریزند. ممکن است از واژن نوزادان دختر مایعی به رنگ خون بیرون بریزد.
سایر موارد مربوط به رشد جسمی که باید در اولین ماه زندگی کودکتان از آن ها آگاه شوید موارد زیر است:
ریزش مو. ممکن است کودک شما هنگام تولد همه یا بخشی از موهای خود را از دست بدهد. این ریزش موقت است و موهای جدید جایگزین آن می شوند. اگر کودک شما بخش های طاسی روی سر دارد نگران نباشید.
شرایط پوستی. بسیاری از نوزادان جوش های کوچکی روی صورت دارند. جوش ها ممکن است در طی چند هفته اول ظاهر شوند و معمولا طی چند ماه خود به خود از بین می روند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله جوش های نوزادان و شرایط پوستی مراجعه کنید.
ناتوانی در تنظیم دمای بدن. کودک شما هنوز قادر به تنظیم خوب گرما یا سرما نیست. مهم است که به کودک تان در سرما لباس زیاد و در گرما لباس کمتری بپوشانید. سعی کنید خانه تان را در دمای ثابتی نگه دارید.
2- کدام یک از والدین قد را تعیین می کنند؟
یک مطالعه نشان می دهد که پدران قد کودک خود را تعیین می کنند در حالی که مادران میزان چربی که بر بدن کودک تاثیر می گذارد را تعیین می کنند. تحقیقات هنوز هم در حال انجام است، اما محققان بیمارستان Royal Devon و Exeter می گویند که نتایج اولیه واضح است – پدرهای قدبلندتر نوزادان بلندتری خواهند داشت.
3- آیا نوزادان کوچک می توانند قد بلند شوند؟
بسیاری از کودکانی که نسبت به سن خود کوتاه هستند، در آینده از نظر قد مانند سایر بزرگسالان طبیعی خواهند بود و به جز کمی تاخیر در زمان رشدشان، اختلالی ندارند. هرچند شرایط پزشکی گوناگونی وجود دارد که می توانند رشد را مهار کنند و منجر به کوتاهی قد شود.
4 -چرا کودک من رشد نمی کند؟
تاخیر در رشد زمانی اتفاق می افتد که کودک نسبت به سن خود به میزان عادی رشد نمی کند. ممکن است تاخیر به دلیل یک وضعیت بهداشتی مانند کمبود هورمون رشد یا کم کاری تیروئید ایجاد شود. در بعضی موارد، درمان به موقع می تواند به کودک کمک کند تا به یک قد طبیعی یا تقریبا عادی برسد.
5 – چگونه می توانم باعث افزایش قد کودکم شوم؟
غذاهایی که منبع خوبی از پروتئین، آهن، کلسیم، ویتامین B و ویتامین D (مانند غلات سبوس دار، حبوبات و بنشن) باشند برای رشد نوزادان بهترین هستند. همه این مواد مغذی رشد کودک و سوخت و ساز بدن او را تقویت می کنند. اگر می خواهید قد فرزند خود را افزایش دهید، در برنامه غذایی روزانه او از حبوبات بیشتری استفاده کنید. در بعضی موارد، متخصص اطفال ممکن است برخی از مکمل ها را برای کودک شما پیشنهاد یا تجویز کند. اما قبل از مشورت با پزشک یا داروساز، به کودکتان مولتی ویتامین یا مکمل های دیگر ندهید.
6 – چه زمانی باید نگران افزایش وزن کودکم باشم؟
تا زمانی که کودک به اهداف رشد خود برسد و وزن خود را از دست ندهد، نیازی به نگرانی برای افزایش وزن او نیست. کودکانی که در 9 ماه اول نتوانند وزن کافی کسب کنند، معمولا به مرور زمان آن را جبران می کنند.
7- اگر کودک شما افزایش وزن کمی دارد چه کارهایی انجام دهید
نگه داری کودک خود را بررسی کنید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما به درستی سینه های شما را نگه می دارد…
اغلب از شیر مادر بخورد…
از استفاده از پستانک (در ابتدا) خودداری کنید…
کودک تان را در هنگام تغذیه بیدار نگه دارید…
مشکلات مربوط به تغذیه…
مکمل ها را در نظر بگیرید.
8- آیا کودک من می تواند از نور خورشید به اندازه کافی ویتامین D دریافت کند؟
نور خورشید منبع دائم ویتامین D نیست و عوامل زیادی وجود دارد که میزان ویتامین D را که یک کودک از نور خورشید دریافت می کند، تعیین می کند. عواملی که در تولید ویتامین D تداخل دارند عبارتند از:
<>·زندگی در عرض های بالای جغرافیایی (نزدیک به مناطق قطبی) ، به ویژه در ماه های زمستان.
<>·شرایط کیفی هوا: میزان بالای آلودگی هوا.
<>·شرایط آب و هوایی: پوشش متراکم ابر.
<>·میزان پوشش پوست نسبت به شرایط دما.
<>·استفاده از ضد آفتاب.
<>·رنگدانه های پوست: در پوست های تیره تر.
اگر می خواهید مطمئن شوید کودک شما به میزان کافی ویتامین D دریافت می کند، با پزشک یا پرستار کودکتان صحبت کنید.
9 – چطور بفهمم که نوزاد من به اندازه ی کافی غذا می خورد؟
روش های مختلفی وجود دارد که بتوانید متوجه شوید که کودکتان به اندازه کافی غذا می خورد یا خیر. پوشکی که به طور منظم مرطوب و کثیف شود نشانه ای است که کودک شما به اندازه کافی غذا می خورد. علاوه بر این، پزشک یا پرستار کودک شما می تواند وزن و قد او را بررسی کنند تا متوجه شود که از رشد خوبی برخوردار باشد. این اندازه گیری ها معمولا در ویزیت های کودک انجام می شود. اگر در مورد رشد کودک خود سؤال دارید ، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید.
10- چه موقع با پزشکتان تماس بگیرید؟
اگر تمام ملاقات های کودکتان را به خوبی انجام می دهید، پزشک متخصص اطفال اطمینان خواهد داد که رشد کودک تان پیگیری می شود. اگر کودک در بین ملاقات ها علائم زیر را دارد با پزشک تماس بگیرید:
<>·اگر به او شیر می دهید، از خوردن غذا امتناع می کند یا در نگه داشتن سینه مشکل دارد
<>·همیشه حتی پس از تغذیه گرسنه به نظر می رسد
<>·به طور غیر معمولی خواب آلود یا بی قرار است
<>·مقدار زیادی شیر را استفراغ می کند یا اسهال دارد
<>·روزانه کمتر از شش پوشک را مرطوب کند
مطالب مرتبط:
مناسبترین درمان عفونت گوش کودکان چیست؟
روش های موثر برای افزایش اشتهای کودکان