ردپای آگاتا کریستی، ملکه‌ جنایی‌نویسان در فرهنگ عامه؛ از انیمیشن و سینما تا ادبیات معاصر

تمام طرفداران ژانر معمایی که حساب دقیق هر آنچه در این ژانر تولید می‌شود نگه می‌دارند حتماً می‌دانند که پانزدهم سپتامبر صد و سی و یکمین سالروز تولد آگاتا کریستی بود. همین بهانه‌ی خوبی است برای آنکه به سراغ مهم‌ترین ارجاعات به آثار او در ادبیات معاصر و فرهنگ عامه‌ (تلویزیون و سینما) برویم.

اگر شما یکی از افراد نادری هستید که با آگاتا کریستی بزرگ آشنایی ندارند، اجازه بدهید او را به شما معرفی کنم. او را ملکه‌ی ژانر جنایی می‌دانند، و مشهورترین شخصیت‌هایی که خلق کرده است، کارآگاه هرکول پوآرو و خانم جین مارپل هستند. آگاتا کریستی یکی از پرفروش‌ترین نویسندگان تاریخ است، و شصت‌وشش رمان و چهارده مجموعه داستان کوتاه او به بیش از صد زبان ترجمه شده‌اند. فیلم‌های سینمایی، فیلم‌های تلویزیونی و سریال‌های زیادی با اقتباس از آثار او ساخته شده‌اند، و حتی نمایشی که یکی از طولانی‌ترین زمان‌های پخش را در تاریخ داشته است. و او تاکنون بر کار صدها نویسنده‌ی دیگر تأثیر گذاشته است.

بنابراین برای همه‌ی شما طرفداران کریستی، و برای هرکسی که دوست دارد بعضی از اشارات و اثرات او را بر جهان امروز ما ببیند، این مطلب درباره‌ی بعضی از بهترین ارجاعات به آگاتا کریستی در ادبیات معاصر و فرهنگ عامه است.

• بهترین رمان‌های کارآگاهی آگاتا کریستی برای عاشقان معما

ارجاعات آگاتا کریستی در فیلم‌ها، تلویزیون، کتاب‌ها و غیره

۱. اپبزود «تک‌شاخ و زنبور» (The Unicorn and the Wasp)، از سریال «دکتر هو» (Doctor Who)، فصل چهارم، قسمت هفتم

این احتمالاً یکی از محبوب‌ترین ارجاعات به آگاتا کریستی در تمام فرهنگ عامه است، چرا که از خود کریستی و داستان مشهور ناپدیدشدن او استفاده می‌کند. دکتر تام لرد، که موجودی فضایی به شکل انسان است، و دونا به زمانی سفر می‌کنند که در آن نویسنده‌ی مشهور و زنبورهای جنگی غول‌پیکر را می‌بینند (این توضیح خیلی بهتر از توضیح ناپدید شدن او در زندگی واقعی است که به مشکلاتش با شوهر خیانتکارش برمی‌گردد.) این اپیزود را تماشا کنید و ببینید می‌توانید اسم تمام کتاب‌های کریستی را که در دیالوگ‌ها به‌کار رفته است، پیدا کنید یا نه. «دکتر هو» یک سریال علمی تخیلی بریتانیایی است که از سال ۱۹۶۳ تا به حال از شبکه‌ی بی‌بی‌سی پخش می‌شود.

۲. اپیزود «سپس هیچ‌کدام باقی نماندند» (And Then There Were Fewer)، از سریال «فمیلی گای» (Family Guy)، فصل نهم، قسمت اول

سریال انیمیشنی «فمیلی گای» را که همه می‌شناسند، دست‌کم آن‌ها که به سریال‌های انیمیشنی کمدی علاقه دارند. این قسمت از این سریال محبوب پارودی یکی از مشهورترین رمان‌های کریستی، «سپس هیچ‌کدام باقی نماندند» (And Then There Were None) است. این رمان یک داستان معمایی مجزا درباره‌ی غریبه‌هایی است که در جزیره‌ای گیر افتاده‌اند و یکی پس از دیگری به قتل می‌رسند. اما در این قسمت از این مجموعه‌ی انیمیشنی محصول فاکس (Fox)، ساکنان Quahog به مهمانی مرموزی دعوت می‌شوند. اما نگران نباشید، قتل همچنان وجود دارد.

۳. اپیزود «هرکول یاکو» (Hercule Yakko)، از سریال «یاکو و واکو» (Animaniacs)، فصل اول، قسمت بیست‌ و پنجم

یک پارودی دیگر از داستانی معمایی به سبک آگاتا کریستی در سریال کمدی موزیکال امریکایی «یاکو و واکو» است، و بچه‌های وارنر در آن در یک کشتی تفریحی، کارآگاه‌بازی می‌کنند. اما صادقانه بگویم، دوست دارم در هر فرصت ممکن به این قسمت اشاره کنم، چون کثیف‌ترین لطیفه‌ای را که تابه‌حال شنیده‌ام، پنهانی وارد یک کارتون مخصوص کودکان کرده‌اند. سریال «یاکو و واکو» در دهه‌‌ی ۱۹۹۰ از شبکه‌ی فاکس پخش می‌شد.

۴. اپیزود «صندلی رو بهش بده!» (Give Him the Chair!)، از سریال «فریژر» (Frasier)، فصل اول، قسمت نوزدهم

اگر «فریژر» را، که یکی از محبوب‌ترین سیتکام‌های امریکایی است، دیده باشید، می‌دانید که  چه‌قدر از صندلی سبز و چسب‌کاری‌شده‌ی زشت پدرش که در اتاق نشیمن او قرار دارد، متنفر است. در انتهای فصل اول، فریژر از فرصت استفاده می‌کند تا از شر صندلی محبوب مارتین خلاص شود و برای او یک صندلی جدید می‌خرد. اما مارتین از فقدان صندلی‌اش عصبانی می‌شود و فریژر مجبور است آن را پس بگیرد. متأسفانه صندلی به دبیرستانی اهدا شده که قصد دارند در آن یک نسخه از «سپس هیچ‌کدام باقی نماندند» را بسازند. و تنها راه برای پس‌گرفتن آن این است که فریژر بپذیرد در این نمایش بازی کند.

۵. رمان «مریخی» (The Martian) نوشته‌ی اندی وییر

فضانورد مارک واتنی در حالی‌ که به‌تنهایی در مریخ گیر کرده است، اولین رمان کریستی، «ماجرای اسرارآمیز در استایلز» (The Mysterious Affair at Styles)، را می‌خواند که سر خودش را گرم نگه دارد. با اینکه رهاشدن در یک سیاره با یک کتاب به‌نظر عالی می‌رسد، اما آیا داستان‌های معمایی واقعاً بهترین گزینه هستند؟ وقتی هویت قاتل مشخص شود، حتماً دوباره‌ خواندن کتاب بسیار خسته‌کننده خواهد شد. ریدلی اسکات فیلمی بر اساس این رمان با بازی مت دیمون ساخته است که سال ۲۰۱۵ اکران شد.

۶. فیلم «قتل با مرگ» (Murder By Death)

 

این فیلم که طنزنامه‌ای از کتاب‌های آگاتا کریستی است، شاید واقعاً خیلی جزئی از فرهنگ عامه‌ی امروز نباشد، اما در زمان خودش بسیار محبوب بود. دو بازیگر در این فیلم حضور دارند که پیش از این نقش کارآگاهان مشهور دیگری را نیز بازی کرده بودند؛ پیتر فالک (کلمبو) و پیتر سلرز (بازرس کلوزو)، در کنار آیلین برنان، که در فیلم «سرنخ» (Clue) هم حضور داشت؛ فیلمی بر اساس یک بازی رومیزی که از آگاتا کریستی الهام گرفته بود.

این فیلم کمدی معمایی محصول ۱۹۷۶ به کارگردانی رابرت مور و بر اساس نمایشنامه‌ای از نیل سایمون با مجموعه‌ای از ستارگان امریکایی و بریتانیایی که هر یک نقش کارآگاه‌های معروف مثل  پوآرو و خانم مارپل آگاتا کریستی را بازی می‌کنند، این شخصیت‌ها را کنار هم در یک مهمانی شام و قتل روایت می‌کند که باید معمای قتل را پیدا کنند.

۷. فیلم تلویزیونی «قتل با کتاب» (Murder By the Book)

این فیلم تلویزیونی محصول دهه‌ی ۱۹۸۰ شهرت کمی دارد اما بازیگران مشهوری مثل ایان هولم و پگی اشکرافت در آن بازی می‌کنند. در این فیلم، هرکول پوآرو به قتل رسیده است و به‌ نظر می‌رسد قاتل کسی جز خود آگاتا کریستی نیست! او واقعاً از مشهورترین شخصیت خود نفرت پیدا کرد، و در نقطه‌ای او را «یک دیوانه‌ی نفرت‌انگیز، توخالی، خسته‌کننده و خودخواه» خطاب کرد. و از آنجا که کریستی تقریباً از تمام اقتباس‌های آثار خود متنفر بود، احتمالاً از فیلمی که خودش در آن یک مظنون است، حتی بیشتر هم متنفر می‌شد.

۸. فیلم «سرنخ» (Clue)

این فیلم کلاسیک محصول ۱۹۸۵ به کارگردانی جاناتان لین با بازی آیلین برنان، تیم کاری و کریستوفر لوید، بر اساس بازی رومیزی «سرنخ» ساخته شده است که با الهام از رمان‌های آگاتا کریستی طراحی شده بود. در بازی -و فیلم- باید جواب این سؤال را پیدا کرد که چه کسی آقای بادی را کشته، با چه وسیله‌ای، و این اتفاق در کجای خانه رخ داد. ممکن است با تماشای این فیلم فکر کرده باشید خیلی جالب است که سه جواب محتمل وجود دارد. اما آیا می‌دانستید این به این دلیل است که فیلم در سرتاسر کشور با سه پایان متفاوت نمایش داده شده بود، و سپس تمام پایان‌ها را برای اکران ویدیویی فیلم به هم متصل کردند؟

۹. چاقوکشی (Knives Out)

این داستان دیگری با الهام از کریستی است که عالی از کار درآمده است. یک نویسنده‌ی بسیار ثروتمند به قتل رسیده، و خانه‌اش پر از مظنون است. آیا کار پسر خشمگینش بوده، نوه‌ی ناشکرش، یا عروس طمعکارش؟ بستگی به بنوا بلان، کارآگاه عجیب‌وغریب دارد که به ته این معما برسد. در حال حاضر دو فیلم معمایی دیگر از بنوا بلان در دست ساخت هستند، که بازیگران مشهور دیگری نیز در آن‌ها نقش دارند.

ارجاع به آگاتا کریستی در ادبیات معاصر

۱. «قتل‌های مونوگرام: معمای هرکول پوآرو» (The Monogram Murders: A Hercule Poirot Mystery) نوشته‌ی سوفی هانا

این اولین کتاب از یک مجموعه‌ رمان معمایی بر اساس شخصیت هرکول پوآرو نوشته‌ی سوفی هانا است که از سوی بنیاد کریستی تحریم شد. هانا، یک نویسنده‌ی مستقل و مشهور ژانر معمایی، داستان کارآگاه بلژیکی و سلول‌های کوچک خاکستری‌اش را ادامه می‌دهد. در این کتاب که اولین جلد از یک مجموعه‌ی چهارجلدی است (تا به امروز)، پوآرو تماسی از یک زن جوان هراسیده دریافت می‌کند که به او التماس می‌کند معمای قتلش را حل کند.

۲. «استعداد قتل» (A Talent For Murder) نوشته‌ی اندرو ویلسون

این کتاب که مثل کتاب قبلی، اولین جلد از یک مجموعه‌ی چهارجلدی است، از ماجرای مشهور ناپدیدشدن کریستی استفاده می‌کند و آن را در قالب یک پرونده‌ی تهدید و قتل ارائه می‌کند. کریستی در تمام کتاب‌های این مجموعه در نقش یک کارآگاه حضور دارد.

۳. «معمای خانم کریستی» (The Mystery of Mrs. Christie) نوشته‌ی مری بندیکت

این کتاب برداشتی داستانی است از آنچه که ممکن است در آن یازده روزی که آگاتا کریستی در سال ۱۹۲۶ گم شده بود، بر سرش آمده باشد. در این رمان، نویسنده متوجه شده لسا که شوهرش دارد به او خیانت می‌کند، اما آیا او مسئول ناپدید شدن کریستی است؟

۴. «قتل در تالار مالووان» (Murder At Mallowan Hall) نوشته‌ی کالین کمبریج

این داستان معمایی در دست چاپ در خانه‌ی آگاتا کریستی رخ می‌دهد، اما پرونده به‌دست خود این نویسنده بررسی نمی‌شود. در عوض، وقتی یک جنازه در تالار مالووان پیدا می‌شود، خانه‌دار فوق‌العاده و مرموز او، فیلیدا برایت است که با کمی کمک از سوی راننده‌اش، پرونده را بررسی می‌کند.

۵. «رابطه‌ی کریستی» (The Christie Affair) نوشته‌ی نینا دگارمونت

و در نهایت، کتاب دیگری که درباره‌ی ناپدیدشدن کریستی حدس و گمان‌هایی می‌زند. من هنوز این رمان در دست چاپ را نخوانده‌ام. اما بر اساس توضیحاتش، به‌ نظر می‌رسد ممکن است بیشتر بر نان اوشی تمرکز داشته باشد؛ زنی که شوهر کریستی با او در رابطه بود و باعث بهر هم‌خوردن اولین ازدواج این نویسنده شد. (نگران نباشید، او بعدها با یک مرد جوان‌تر، یک باستان‌شناس ازدواج کرد و خیلی خوشحال‌تر بود.)

خرید کتاب‌های آگاتا کریستی از دیجی‌کالامنبع: bookriot