مراسم بزرگداشت هوشنگ ضیائی همزمان با رونمای از پنجمین ویرایش کتاب «راهنمای صحرایی پستاندارن ایران» شب گذشته به همت مجله بخارا برگزار شد. در این مراسم خبر افزایش جمعیت حیات وحش پارک ملی گلستان اعلام شد؛ پارکی که او در مدیریتش نقش کلیدی دارد.
همشهری- زهرا رفیعی: مراسم شب “هوشنگ ضیایی” در خانه اندیشمندان علوم انسانی با حضور جمع کثیری از اساتید و علاقمندان محیط زیست در هشتادمین سال تولد او برگزار شد. در این مراسم هوشنگ ضیائی خبر خوب افزایش جمعیت پستاندارن شاخص در پارک ملی گلستان را هم به علاقمندان داد. امسال جمعیت گونه‌های کل و بز و قوچ و میش، آهو و مرال را حدود ۱۲ هزار راس شده است.
پارک ملی گلستان، اولین پارکی طبیعی در ایران است که به همت هوشنگ ضیائی پیشکسوت متخصص حیات وحش، استاد بازنشسته دانشگاه و از مدیران ارشد سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در بدو تاسیس و همچنین مهدی تیموری از محیطبانان قدیمی استان یزد که حالا مدیر پارک ملی گلستان شده به صورت حفاظت مشارکتی اداره می‌شود. پارک ملی گلستان به‌دلیل داشتن ویژگی‌های طبیعی و تنوع زیستی منحصربه‌فرد درسال ۱۳۳۶ به‌عنوان اولین پارک ملی کشور تحت حفاظت قرار گرفت و به‌دلیل همین ویژگی‌ها سازمان جهانی یونسکو نیز در سال ۱۳۵۵ این زیستگاه ارزشمند و استثنائی را تحت عنوان نخستین ذخیره‌گاه زیست‌کره ایران در برنامه انسان و کره مسکون به ثبت رساند.
این پارک با وجود ارزش‌های ملی و جهانی به‌دلایل مختلف متعدد از جمله ضعف سازمان حفاظت محیط‌زیست در تامین نیرو و امکانات مناسب، عدم همکاری جوامع محلی، آتش‌سوزی‌های متوالی و چرای بی‌رویه دام و شکار بی‌رویه به‌شدت آسیب دیده بود. جمعیت گونه‌های جانوری این پارک شکل غیرقابل‌باوری کاهش یافته بود. پارکی که پیش از انقلاب حدود ۱۰ هزار گونه شاخص چهارپا داشت در سرشماری سال ۱۳۹۶ که با همکاری تعداد زیادی از کارشناسان، افراد محلی و محیطبانان بازنشسته و تحت نظارت و برنامه‌ریزی کارشناسان مجرب انجام شد به ۲۵۰۰ راس کاهش یافته بود. پارک ملی گلستان، حدود ۶ سالی می‌شود که با رویکرد مشارکتی آن هم با حضور حداکثری مردم محلی حفاظت می‌شود. متخصصان افزایش جمعیت حیات وحش را دلیلی بر موفقیت این مدل از حفاظت می‌داند.
تشکیل شورای راهبری پارک ملی گلستان و حمایت همه جانبه این شورا در کنار همکاری خوب مردم و علاقمندان به طبیعت در سیاستگذاری‌ها و اجرای برنامه‌های حفاظتی و حضور مداوم نیروهای محیط‌بانی در منطقه نقش مهمی در افزایش جمعیت حیات وحش این ذخیره‌گاه در چند سال اخیر داشته است.
چندی‌پیش مهدی تیموری، رییس پارک ملی توران در اولین جمع‌بندی‌ها از سرشماری حیات وحش در این پارک گفته بود: ۱۱ هزار و ۶۱۷ راس قوچ و میش، کل و بز و آهو آمارگیری شد که با برآورد وجود هزار و ۵۰۰ راس مرال و شوکا و همچنین سه هزار و ۵۰۰ راس گراز جمعیت گونه‌های علفخوار پارک ملی گلستان بیش از ۱۶ هزار راس پیش بینی می‌شود.
در این سرشماری ۱۱ هزار و ۶۱۷ راس قوچ و میش، کل و بز و آهو آمارگیری شد که با برآورد وجود هزار و ۵۰۰ راس مرال و شوکا و همچنین سه هزار و ۵۰۰ راس گراز جمعیت گونه‌های علفخوار پارک ملی گلستان بیش از ۱۶ هزار راس پیش بینی می‌شود.
هوشنگ ضیایی، متولد ۱۳۲۲ در کرمان، در سال ۱۳۴۹ به دعوت مرحوم اسکندر فیروز، بنیان‌گذار سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، به این سازمان پیوست؛ سازمانی که در آن زمان به عنوان سازمان شکاربانی و نظارت بر صید شناخته می‌شد و بعدها رفته‌رفته گسترش یافت و با تشکیل شورای عالی حفاظت محیط‌زیست، مسئولیت‌های متعددی به آن سپرده شد.
ضیایی در بخشی از دوران خدمت خود در سازمان حفاظت محیط‌زیست، مدیریت اداره‌کل شکاربانی و نظارت بر صید خوزستان، مدیریت اداره‌کل محیط‌زیست استان فارس و مدیریت اداره‌کل محیط‌زیست استان مازندران را برعهده داشت. او در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در سمت‌هایی نظیر مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و مشاور معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی در ادوار گوناگون مدیریتی، با این سازمان همکاری داشت. انجام چند مرحله سرشماری سراسری چارپایان علفخوار، مدیریت برنامه احیای گوزن زرد ایرانی و مدیریت پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، بخشی از مسئولیت‌هایی است که هوشنگ ضیایی در طول بیش از ۵۰ سال خدمت خود به طبیعت ایران برعهده داشته است. او همچنین سابقه ۲۵ سال تدریس در دانشکده‌های محیط‌زیست دانشگاه‌های مختلف کشور را در کارنامه دارد.
کتابی برای تمام فصول
«راهنمای صحرایی پستاندارن ایران» نوعی دایره‌المعارف پستانداران ایران است که برای اولین بار در سال سال ۱۳۷۵ با اطلاعات ۱۶۰ گونه پستاندار توسط انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست منتشر شد و در سال‌های بعد این کتاب بارها تکمیل و تجدید چاپ شد. کتاب «راهنمای صحرایی پستاندارن ایران» از مهمترین منابع درسی، کنکور و … رشته‌های محیط زیست در کشور است. در ویراست پنجم تعداد گونه‌های بررسی‌شده به ۲۰۹ گونه افزایش یافته است.
کتاب «راهنمای صحرایی پستاندارن ایران» ثمره یک عمر تلاش و تحقیق هوشنگ ضیائی است و ویرایش پنجم (سال ۱۴۰۲) آن با همکاری فرشاد اسکندری کارشناس ارشد حیات وحش، دنا ضیائی، اکبر افشار تصویر ساز و معصومه صفایی ویراستار تهیه شده است. ناشر این کتاب کانون آشنایی با حیات وحش است.