ویتامین A که رتینول و رتینال نیز گفته میشود برای بسیاری از عملکردهای بدن ضرری است. برای مثال، چشمها و سیستم ایمنی نمیتوانند بدون مقدار کافی ویتامین A عملکرد درستی داشته باشند. درواقع، کمبود ویتامین A شایعترین دلیل نابینایی کودکی است. به هرحال، میزان زیاد ویتامین A از جهات مختلف برای سلامتی ضرر داشته و میتواند باعث سمیت ویتامین شود. قبل از شروع مصرف ویتامین A باید نقش این ویتامین در بدن، خواص آن برای سلامتی،َ توصیههایی درمورد دوز آن بسته به سن و جنسیت شما، گروههای پرخطر و تداخل آن با روند دیگر بیماریها و داروها را بدانید. دانستن این مسائل کمک میکند که از خواص ویتامین A برای سلامتی بهرهمند شوید.
خواص ویتامین A برای سلامتی
ویتامین A به عنوان یک آنتی اکسیدان و ویتامینی که در موارد متعدد از جمله بینایی، پوست، سیستم ایمنی و ساختار اسکلتی موثر است، خواص بسیار زیادی دارد.
خواص اثبات شده شکلهای معمول، مکمل و رژیمی رتینول برای سلامتی را در اینجا آوردهایم.
۱. بینایی
مقدار کافی ویتامین A برای جلوگیری از مشکلات مربوط به بینایی ضروری است.
به هرحال، باید بدانید که خواص رتینول میتواند بسیاری از بیماریهای مربوط به بینایی را مهار کند.
ویتامین A چشم را مرطوب نگه میدارد و با بهبود دید در شب چشم را قادر میکند تا با روشنی و تغییر تاریکی در نور سازگار شود.
رتینول به تغذیه شبکیه چشم کمک میکند.
مطالعات انجام شده نشان میدهند که ویتامین A در بهبود آب سیاه و کاهش خطر تباهی لکه زرد موثر است.
در شش سال اخیر، ۵ میلیون دلار صرف مطالعه بر روی ورم رنگیزهای شبکیه – با تاکید ویژه بر ویتامین A – شده است تا نشان دهد چشمها و ویتامین A چهقدر به هم مرتبطند و چنین هزینهای برای مطالعه بر روی ویتامین بسیار بیسابقه بوده است.
ورم رنگیزهای شبکیه حدود ۱.۵ میلیون نفر را در دنیا مبتلا میکند.
این بیماری یک بیماری چشمی وراثتی است و شبکیه را تحت تاثیر قرار میدهد و با شبکوری، از بین رفتن بینایی محیطی و دید تونلی شروع شده و در آخر به نابینایی کامل منجر میشود.
اکثر مبتلایان به این بیماری تا اوایل ۴۰ سالگی نابینا میشوند.
محققان مطالعه بالا دریافتند که ۱۵۰۰۰ واحد بینالمللی مکمل ویتامین A به بیماران مبتلا به ورم رنگیزهای شبکیه به مهار این بیماری و حفظ طولانیتر بینایی کمک میکند.
ویتامین A معمولا توسط جراحان و پس از عمل لیزر چشم و برای تسریع درمان و نقاهت تجویز میشود.
مطالعهای که در ۲۰۰۱ در مجله British Journal of Ophthalmology به چاپ رسید یک مطالعه دوسوکور درمورد استفاده از مکمل ویتامین A بعد از ۴۰ جراحی فوتورفراکتیو کراتکتومی (لیزیک) را توصیف میکند.
این مطالعه دریافت که گروه دریافت کننده ویتامین A درمان سریعتر داشته، تاری دید کمتری را گزارش کرده و نسبت به گروه دریافت کننده دارونما بینایی بهتری داشتند.
خواص رتینول در دیگر آزمایشهای انجام شده بعد از عمل جراحی نیز اثبات شده است.
علائم کمبود ویتامین E (ای): 8 نشانه کمبود ویتامین E در بدن
۲. ایمنی
احتمالا شنیدهاید که خوردن شیر مادر باعث تقویت سیستم ایمنی نوزاد میشود.
اما میدانید چرا؟
بخشی از آن به این دلیل است که خواص رتینول از طریق شیر مادر وارد بدن کودک میشود.
ویتامین A با جلوگیری از ورود میکروبهای بیماریزا به بدن و پاسخ لنفاوی پس از ورود آنها به بدن از سیستم ایمنی پشتیبانی میکند.
رتینول این کار را با قوی و مرطوب نگه داشتن غشاء مخاطی و افزایش عملکرد سلولهای سفید خون انجام میدهد.
جامعه میکروبیولوژی آمریکا گزارشی را در ۲۰۰۵ درمورد تاثیر ویتامین A بر سیستم ایمنی داد که مطالعات و بررسیهای آزمایشگاهی انجام شده در این زمینه را بررسی کرده بود.
به طور کلی مطالعات نشان میدهند که ویتامین A میتواند با کارهایی مانند تولید پادتن، تکثیر لنفوسیت و حفظ یکپارچگی بافت پوششی مخاطی در دستگاه گوارش تاثیرات بسیاری بر سیستم ایمنی بگذارد.
ویتامین K (کا): 20 نکته درباره مصرف، عوارض کمبود و خواص ویتامین K
۳. یکدست بودن پوست
ویتامین A یک آنتی اکسیدان است که با جلوگیری از اکسید شدن مولکولهای مضر، یکدستی پوست را افزایش میدهد.
اجزاء ویتامین A به دفع سموم و رادیکالهای آزاد که به پوست آسیب میرسانند کمک میکنند.
این نوع آسیب معمولا با علائم پیری زودرس و طبیعی مانند خطوط و چین و چروک ارتباط دارد.
خاصیت مرطوب کننده و حفظ رطوبت این ویتامین به حفظ نرمی پوست و جلوگیری از خشکی و کراتینیزه شدن پوست کمک میکند.
چین و چروکها به درمانهای موضعی با رتینول پاسخ میدهند.
اولین رتینوئید تجویزی و تایید شده توسط سازمان غذا و دارو برای درمان چین و چروک، ترتینویین بود.
این دارو در افزایش کلاژن، تحریک رشد رگهای جدید خونی، کم کردن لکههای پیری، کاهش کراتوز اکتینیک و بهبود آفتاب سوختگی پوست موثر است.
تعدادی از محصولات رتینوئیدی به صورت آزاد و با نسخه در بازار وجود دارند.
البته یک مورد احتیاطی نیز در این مسئله وجود دارد – برخی از این داروها با واکنشهای جنین در زنان باردار ارتباط دارد.
اگر در سن مناسب بارداری قرار داشته و قصد جلوگیری از بارداری نیز ندارید، با متخصص پوست مشورت کنید.
یکدست بودن پوست از منظر زیبایی و زندگی روزانه برای شما مهم است اما در صورت وجود برخی از بیماریها اهمیت ویژه ای نیز پیدا میکند.
برای مثال، دیابت توانایی پوست برای درمان و بازسازی مناسب را مختل میکند.
حفظ یکدستی پوست در جلوگیری از مشکلات پوستی ناشی از بیماری و درمان آنها – مانند زخم دیابت – اهمیت بسیاری دارد.
استفاده از پماد موضعی ویتامین A و D برای دوران بعد از خالکوبی توصیه میشود.
این یک درمان بسیار مناسب است زیرا پوست را مرطوب کرده، از آن محافظت میکند و درمان را بهبود میبخشد.
فواید ویتامین ب 12: 14 خاصیت ویتامین B12 و علائم کمبود آن در بدن
۴. آکنه
استفاده موضعی از ویتامین A به شکل رتینول برای درمان آکنه، پسوریازیس و هیپرپیگمانتاسیون به کار رفته و نتایج موفقی داشته است.
برای مثال در آکنه، ویتامین A تولید سبوم که منافذ پوست را میبندد را کاهش داده، اندازه غدههای سباسه را کوچک میکند، تعداد باکتریها را در پوست کاهش میدهد و تکثیر و جداسازی کراتینوسیتها را افزایش میدهد.
اینترنت پُرسرعت تکنت | مودم + اینترنت با حجم دلخواه با سرعت 80 مگ
این خواص واکنش التهابی به آکنه را کاهش داده وفرایند بهبود از آن را تسریع میکند.
اولین رتینوئید برای آکنه در ۱۹۷۱ تایید شد.
امروزه، رتینوئیدها یکی از موفقترین درمانهای موضعی برای آکنه هستند.
مکملهای خوراکی رتینول نیز با تجویز در دسترس قرار دارند.
یک پزشک متخصص پوست میتواند تشخیص دهد که آیا شما آکنه دارید یا نه و اینکه آیا رتینوئیدها درمان مناسبی برای آن محسوب میشوند یا خیر.
۵. سیستم اسکلتی
استخوانها برای رشد و قوی و سالم ماندن به ویتامین A نیاز دارند.
ویتامین A بر تولید و توانایی استئوبلاستها که سلولهای سازنده استخوان در بدن هستند تاثیر میگذارد.
بدون ویتامین A کافی، استخوانها شکننده و متخلخل شده و تراکمشان کاهش مییابد.
اگر دچار بیماری تباهی مفصل یا دیگر مشکلات ارتوپدی هستید، این فرایند اهمیت بسیاری برایتان پیدا میکند.
به هرحال باید به این مسئله توجه کنید که میزان بیش از اندازه ویتامین A میتواند استئوکلاستها که سلولهایی هستند که استخوان را میشکنند و تراکم اسخوان را پایین میآورند را تحریک کند.
کاهش تراکم استخوان، استخوانها را در برابر شکستگی آسیبپذیر میکند.
13 خاصیت ویتامین B2 یا ریبوفلاوین که از نظر علمی اثبات شده است
۶. عضلات
ماهیچهها و عضلات با رباطها و تاندونها به استخوانها متصل میشوند.
عضلات برای عملکرد و رشد ، باید استخوانهای قوی داشته باشند.
ویتامین A تاثیر نرم کنندهای بر غشاء اطراف عضلات، تاندونها، رباطها و مفاصل دارد و با این کار، به جلوگیری از مشکلات مربوط به ساییدگی کمک میکند.
۷. دندانها
ویتامین A به دلیل کمک به تولید عاج دندان، نقش مهمی را در تقویت دندانها ایفا میکند.
عاج، دومین لایه سخت دندان است که دقیقا زیر مینای دندان قرار دارد.
توبولهای عاجی در تمام طول زندگی تولید میشوند.
زمانی که مینا ساییده شده و پوسیدگیها آغاز میشوند، توبولهای عاجی مانند یک سیستم همبند عمل میکنند.
۸. مجاری ادراری
ویتامین A در حفظ رطوبت و سلامتی مجاری ادراری نقش مهمی ایفا میکند.
ویتامین A از تشکیل سنگهای مجاری ادراری که به سنگ کلیه منجر میشوند نیز جلوگیری میکند.
۹. سرطان
ویتامین A به دلیل خواصی که برای رشد سلول، تداخل با سلولهای سفید خون و خواص آنتی اکسیدانی که دارد و همچنین به دلیل تامین رطوبت برای غشاء و مقاوم کردن آنها در برار آسیب سلولی، به عنوان یک عامل جلوگیری کننده از سرطان مورد تحقیق قرار گرفته است.
ویتامین A بخشی معمول از درمان برای یک نوع خاص از سرطان خون بوده و به دلیل اثربخشی در درمان شکلهای دیگر سرطان مانند سرطان سینه، لنفوم و سرطان روده مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
مطالعه جدیدی که در مجله ساینس دیلی به چاپ رسید نشان داد که ویتاتمین A راهی برای مقابله با بازگشت سرطان روده است.
سرطان روده به دلیل مقاومت در برابر درمانهای معمول معروف بوده و همین مسئله آن را به یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در دنیا تبدیل کرده است.
محققان از ویتامین A برای فعال کردن دوباره یک پروتئین از دست رفته که سلولهای سرطان را از بین برده و از متاستاز (پخش) آنها جلوگیری میکند استفاده کردند.
نتایج این مطالعه بسیار قابل توجه بودند.
۱۰. زخمها
سلولهای بافت دائما از بین رفته و با سلولهای پوستی جدید و تازه جایگزین میشوند.
این نه تنها یک فرایند بیولوژیکی برای سلامت پوست است بلکه برای درمان زخم نیز ضروری است.
ویتامین A به ترمیم بافتهای آسببدیده کمک میکند.
رتینوئیک اسید یک جزء ویتامین A است که به عنوان یک عامل رشد برای سلولهای روپوشهای کار میکند.
این ویتامین ژنهایی که سلولهای پوستی نابالغ را به سلولهای پوستی بالغ تبدیل میکنند را فعال کرده و از این طریق تغییر پوست را سرعت میبخشد.
۱۱. سرخک
سرخک به کمبود ویتامین A ربط دارد.
مصرف ویتامین A با کاهش اسهال، سینه پهلو و تب مربوط به سرخک ارتباط دارد.
در مطالعات آزمایشگاهی، درمانهای سرخک که حاوی ویتامین A بودند، میزان ابتلای کودکان را به اندازه قابل توجهی کاهش میدهد.
۱۲. قلب
هدفون بی سیم اپل
هیپرلیپیدمی یا کلسترول بالا با کمبود ویتامین A در ارتباط است.
مقدار کافی این ویتامین میتواند به کاهش خطر سکته و بیماری قلبی که به بالا بودن کلسترول ربط دارند کمک کند.
موسسه قلب آمریکا مصرف مناسب آنتی اکسیدانها از جمله بتاکاروتن را برای جلوگیری از بیماریهای مربوط به قلب توصیه میکند.
۱۳. باروری و فیزیولوژی انسان
در هنگام رشد جنین، رشد سلول اسپرم بدون ویتامین A اتفاق نمیافتد.
مطالعهای که در مجله Biological Chemistry به چاپ رسید دریافت که ویتامین A، گیرنده هستهای TR4 مسئول تولید سلول اسپرم جنین، تنظیم لیپید و تنظیم تولید هموگلوبین بوده و رشد سیستم عصبی مرکزی را فعال میکند
متخصصان باروری معمولا ویتامین A را به عنوان روشی برای افزایش تعداد اسپرم در مردان توصیه میکنند.
۱۴. رونویسی ژن
رتینوئیک اسید ویتامین A به عنوان یک لیگاند برای گیرندههای هستهای برای تنظیم رونویسی ژن ضروری است.
مدارک اخیر نشان میدهند که گیرندههای یتیم هستهای نیز میتوانند به کشف هدفهای دارو برای فرایندهای بیماری انسانی کمک کنند.
۱۵. توانایی شناختی
محققان در دانشکده پزشکی هاروارد دریافتند مردانی که حد اقل برای مدت ۱۵ سال مکمل بتاکاروتن دریافت کردند کمتر به کاهش توانایی شناختی دچار شدند.
مطالعات دیگر نیز نتایج مشابهی را درمورد زنان گزارش دادند.
دلیل این مسائل مربوط بودن کاهش تونایی شناختی با استرس اکسیداتیو است.
آنتی اکسیدانهای قوی مانند ویتامین A با اکسیداسیون رادیکالهای آزاد مبارزه میکنند.
مطالعه دیگری که در مجله بیماری آلزایمر به چاپ رسید نیز تاثیر کمبود ویتامینهای آنتی اکسیدانی مانند بتاکاروتن ویتامین A بر بیماران آلزایمری را مورد بررسی قرار داد.
این مطالعه دریافت که بیماران آلزایمری، میزان کافی بتاکاروتن ندارند و این سوال پیش آمد که این ماده برای جلوگیری، شروع و یا درمان بیماری آلزایمر مفید است یا نه.
۱۶. التهاب
خواص آنتی اکسیدانی ویتامین A میتواند آن را به یک عامل ضد التهابی قوی تبدیل کند.
چون رتینول رادیکالهای آزاد را خنثی کرده و از فعال شدن بیش از اندازه آنها جلوگیری میکند، به جلوگیری از آسیب بافت و سلول که میتواند باعث التهاب شود کمک میکند.
خواص دیگر ویتامین A
برخی مطالعات نشان دادهاند که ویتامین A برای PMS، عفونتهای مخمری، بیماری فیبروکیستیک پستان و کاهش خطر انتقال HIV به جنین مفید است.
استفاده موضعی از ویتامین A نیز به عنوان یک عامل درمانی و پیشگری کننده از برخی از انواع سرطان پوست مورد بررسی قرار گرفته است.
استفاده از آن در کشورهای توسعه نیافته برای کاهش تاثیر مالاریا در کودکان رایج است.
تمام این ادعاها دلیل پزشکی دارند اما به اندازه کافی روی آنها تحقیقی صورت نگرفته است که آنها را تایید یا رد کند.
رتینوئیدهای موضعی معمولا برای زگیلهایی که به موارد درمانی دیگر پاسخ نمیدهند تجویز میشوند.
این رتینوئیدها با مختل کردن رشد سلولها درون زگیل عمل میکنند.
مطالعات نشان میدهند که قربانیان سکته با سطح بالای ویتامین A معمولا زودتر بهبود مییابند، احتمال کمتری هست که به ناتوانی طولانی مدت ناشی از سکته دچار شوند و نسبت به افرادی که ویتامین A مصرف نمیکنند، عمر بیشتری دارند.
بهترین مواد غذایی حاوی ویتامین A
روغن ماهی و جگر بالاترین میزان ویتامین A فعال را دارند.
شیر و تخم مرغ نیز حاوی ویتامین A فعال و پرو- ویتامین A هستند.
رایجترین منابع ویتامین A عبارتند از:
– روغن جگر ماهی
– خامه
– زرده تخم مرغ
– شیر غنی شده
– کره
– پنیر چدار
– جگر گاو
– اکثر میوهها و سبزیجات زرد رنگ
– اکثر میوهها و سبزیجات نارنجی
– جو دوسر
– بیشتر سبزیجات سبز برگ
احتیاطهای درمورد ویتامین A
رتینول بیش از اندازه به اندازه کمبود آن خطرناک است.
ویتامین A بیش از حد با برخی از بیماریها از جمله پوکی اسخوان ارتباط درد.
دوز بالای ویتامین A میتواند باعث متوقف شدن رشد و بزرگ شدن اندامها شود.
هندزفری بلوتوثی لنوو
ویتامین A میتواند آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل را تسریع کند.
لازم است که تمام منابع ویتامین A و مشتقات آن را بشناسیم.
برای مثال، این یک مسئله معموی است که شخصی از محصولات موضعی حاوی مواد فعال ویتامین A استفاده میکند، مکملهای ویتامین A مصرف میکند و مقادیر کافی را از منابع رژیمی گیاهی و حیوانی دریافت میکند.
دوز بالای رتینول میتواند باعث سردرد، تهوع و استفراغ و راشهای پوستی شود.
همچنین در بسیاری از مولتی ویتامینهایی که روزانه مصرف میکنید نیز وجود دارد.
اکثر مولتی ویتامینها حاوی ویتامین A هستند.
برچسب محصول ، میزان ویتامین A در هر وعده را نشان میدهد.
مکملها و محصولات موضعی ویتامین A باید در دمای اتاق و دور از رطوبت و نور مستقیم آفتاب باشند.
زنان باردار و مادران شیرده باید مصرف ویتامین A خود را به دقت در نظر داشته باشند.
مقادیر بیشتر از ۱۰۰۰۰ واحد بینالمللی در روز میتواند باعث نقصهای مادرزادی به ویژه در سه ماهه اول رشد جنین شوند.
از سوی دیگر، زنان باردار در سه ماهه آخر بارداری خود که نیاز جنین در بالاترین حد است، به احتمال زیاد به کمبود ویتامین A دچار میشوند.
اگر باردارید یا شیر میدهید درمورد منابع رتینول با متخصص اطفال و زنان و زایمان مشورت کنید.
افرادی که دچار بیماریهایی هستند که جذب چربی را تحت تاثیر قرار میدهند مانند بیماری سلیاک، آرژی به گلوتن و فیبروز سیستیک میشوند برای جذب مناسب ویتامین A باید از مکملهای ویتامین A محلول در آب استفاده کنند.
برخی عفونتهای رودهای مانند کرمها نیز میتوانند بر جذب ویتامین A تاثیر بگذارند.
افراد دارای شکل هیپرلیپوپروتئین های V از کلسترول نباید ویتامین A مصرف کنند.
شما نباید جگر حیوانی را بیشتر از یک بار در هفته بخورید.
اسکیموها و جستجوگران قطب شمال به دلیل خوردن بیش از اندازه جگر خرس قطبی به هیپرویتامینوز دچار میشوند.
رتینوئیدهای موضعی برای بسیاری از مشکلات پوستی مفیدند اما میتوانند باعث مشکلات حساسیتی شوند به ویژه اگر بیشتر از اندازه مجاز مصرف کنید.
عوارض جانبی شایع خشکی، قرمزی، التهاب، تغییر رنگ پوست، حساسیت به نور آفتاب و تاول یا پوسته پوسته شدن میشوند.
برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف زیاد ویتامین A در بیماران مبتلا به HIV خطر تسریع تکثیر ویروس HIV را افزایش میدهد.
خطرات ویتامین A
علاوه بر خطرات خاصی که در بالا گفته شد، خطر اصلی مصرف ویتامین A، هیپرویتامینوز بوده که سمیت ناشی از ویتامین A زیاد در بدن است.
این مسئله میتواند به دو صورت اتفاق بیفتد: ۱) مصرف مقادیر زیاد ویتامین A در یک بازه زمانی کوتاه یا ۲) از مصرف زیاد ویتامین A که در بدن ذخیره شده است.
مورد دوم معمولا در افرادی که بیماری کبدی دارند و ویتامین A مصرف میکنند دیده میشود.
برای علائم سمیت ویتامین A از جمله تغییر در بینایی، درد استخوان، سردرد، تهوع و استفراغ و تغییرات پوستی فورا به پزشک مراجعه کنید.
عدم درمان سمیت میتواند باعث نارسایی اندامها، ایجاد فشار در مغز، کما و حتی مرگ شود.
یک مسئله مهم در هیپرویتامینوز این است که این ویتامین A فعال است که میتواند در کبد ذخیره شده و باعث سمیت شود. بتاکاروتن و کاروتنهای پرو-ویتامین میتوانند باعث آلرژی شوند اما کلا به هیپرویتامینوز منجر نمی شوند.
تداخلهای ویتامین A
بازهم باید بگوییم ک خیلی مهم است که منابع ویتامین A به کار رفته در زندگی روزانه شما چه هستند – موضعی، مکمل و رژیمی.
ویتامین A در مقادیر زیاد میتواند با آنتی بیوتیکهایی که مصرف میکنید مانند تتراسایکلین تداخل داشته و باعث افزایش فشار درونی در جمجمه شود.
اگر از ویتامین A خوراکی یا از محصولات موضعی رتینول استفاده میکنید به پزشک خود بگویید.
قبل از مصرف ویتامین A با داروهای هپاتوکسیک مانند تگرتول، دیلانتین و زوکور با پزشک مشورت کنید.
داروهای تجویزی بسیاری هستند که عوارض جانبی سمی بر کبد دارند.
هرگونه استفاده از ویتامین A را با پزشک خود در میان بگذارید به ویژه اگر به بیماری کبدی دچارید.
در هنگام مصرف کمادین درمورد مصرف ویتامین A و استفاده از محولات موضعی رتینول با پزشک مشورت کنید.
هر دوی آنها باعث کاهش لخته شدن خوت شده و میتوانند به خونریزی غیر قابل کنترل و کبودی – حتی اگر ضربه خیلی خفیفی بخورید- شوند.
نتیجه
همانگونه که میدانید، میزان کافی ویتامین A برای بسیاری از عملکردهای دستگاههای بدن ضروری است.
این ویتامین نقش کلیدی را در رشد جنین و سلامتی در جوانی و بزرگسالی ایفا میکند.
در کشورهای پیشرفته، منابع گیاهی و حیوانی ویتامین A در دسترس هستند.
به هرحال، ویتامین A مادهای نیست که هر کسی بدون دلیل خاصی از مکمل آن استفاده کند. احتمال سمیت وجود دارد به ویژه در گروههای خاصی از زنان باردار و آنهایی که به بیماری کبدی مبتلا هستند.
اگر شک دارید، درمورد فواید ویتامین A و تداخل آن با برخی بیماریها و داروها با پزشک مشورت کنید.
مجوز سازمان غذا و دارو
این اطلاعات توسط سازمان غذا و دارو یا هر سازمان پزشکی تایید نشدهاند. هدف ما تشخیص، درمان یا پیشگیری از هیچ گونه بیماری نیست. این اطلاعات فقط با اهداف آموزشی به اشتراک گذاشته شدهاند. قبل از اجرای هر کدام از محتویات این مطلب با پزشک خود مشورت کنید، به ویژه اگر باردارید، در دوران شیردهی هستید، دارو مصرف میکنید یا بیماری خاصی دارید.
هندزفری بی سیم کیو سی وای