وقتی بحث تغییر کتابهای درسی از سوی متولیان آموزش‌وپرورش کشور مطرح شد، بسیاری از معلمان، دانش‌آموزان و اولیا انتظار داشتند در این تغییرات، مطالبه چندین‌ساله آنها برای کاهش حجم کتابهای درسی موردتوجه قرار گیرد.
همشهری آنلاین، رابعه تیموری:اما صحبت‌های حجت‌الاسلام علی لطیفی معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نشان می‌دهد این تغییرات شامل کاهش حجم کتابهای درسی نمی‌شود و کتابهای درسی تغییرات دیگری را تجربه خواهند کرد. در گفتگو با حجت‌الاسلام لطیفی به این موضوع پرداخته‌ایم و کم‌و کیف تغییرات کتابهای درسی را بررسی کرده‌ایم:
در دوره‌ای حجم کتابهای کمک درسی کمتر شد تا یادگیری مفاهیم درسی آسان‌تر شود، اما حذف بخشی از مطالب به گنگ شدن مفاهیم درسی منجر شد و دانش‌آموزان برای فهم مطالب مجبور شدند بیشتر از گذشته از کتابهای کمک درسی استفاده کنند. در تغییراتی که بر روی کتابهای درسی اعمال می‌شود چقدر به این مسئله توجه شده است؟
در بین خانواده‌ها و بعضی از معلمان از مفهوم حجم کتابهای درسی تعبیر صحیحی وجود ندارد. باید به این نکته توجه کنیم که بالابودن چگالی کتابهای درسی فهم مطالب را با مشکل روبرو کرده است نه حجم کتاب‌ها و مشکل ما بیش از آن که حجم کتاب باشد چگالی آن است.
منظور از حجم تعداد صفحات کتاب است، ولی چگالی کتاب‌ها ناظر بر تعداد مفاهیمی است که در این کتاب‌ها گنجانده شده است. مثلا ٢٠٠ صفحه بودن کتاب ریاضی به این معنا نیست که چگالی کتاب درسی هم زیاد است. اگر ما ١٠ مفهوم ریاضی را در ٢٠٠ صفحه توضیح دهیم چگالیش می‌شود١٠ و اگر در ٢٠٠ صفحه ٢٠ مطلب را توضیح دهیم چگالی آن می‌شود ٢٠.
در تغییرات کتابهای درسی کاهش چگالی و مفاهیم کتابهای درسی لحاظ می‌شود؟
یکی از مهمترین مشکلات نظام آموزش‌وپرورش کشور متناسب نبودن تعداد مفاهیم کتابهای درسی و زمان آموزش است و نکته‌ای که باعث اعتراض دانش‌آموزان شده عدم تناسب زمان و چگالی کتابهای درسی است. در مدارس ما زمان آموزش کم‌است و زمان مصوب آموزش اجرا نمی‌شود.
بر اساس تحقیقات، ایران جزء کشورهایی است که پایین‌ترین زمان آموزش را دارد و زمان آموزش مدارس واقعی نیست. بنابراین به معلم و دانش‌آموز فشار وارد می‌شود و دانش‌آموزان بدون درک مطالب به حفظ آنها اکتفا می‌کنند.
در بعضی از عناوین درسی مقاطع تحصیلی مختلف، چگالی و تعداد مفاهیم ارائه‌شده در کتاب استاندارد است، ولی به دلیل کمبود زمان آموزشی، فرایند یادگیری به‌درستی انجام نمی‌شود. در تغییرات کتابهای درسی ما نباید فقط به کاهش حجم کتاب درسی توجه کنیم و لازم است با درنظر گرفتن شرایط و امکانات آموزشی کشور، به موضوعاتی مانند واقعی کردن زمان آموزش و متناسب‌سازی چگالی کتابهای درسی بیندیشیم.
در جریان این تغییرات ممکن است وارد کردن تمرینات متعدد به کتابهای درسی با هدف کاهش رجوع به کتابهای کمک درسی، حجم این کتاب‌ها را افزایش دهد. تغییرات کتابهای درسی به‌طورکلی شامل بازطراحی عناوین درسی، تغییر این عناوین و واقعی شدن زمان آموزش است که کار دشوار و پیچیده‌ای است و باید فرایند مطالعاتی و پژوهشی خود را طی کند.
بالا بودن حجم کتابهای درسی باعث سنگین شدن کتاب‌ها می‌شود که حمل آنها را برای دانش‌آموز مشکل می‌کند. قرار نیست این مشکل دانش‌آموزان حل شود؟
در همه‌جای دنیا برای حل مشکل سنگینی کتابهای درسی راه‌حل‌های صحیح‌تر و معقول‌تری پیش‌بینی می‌شود.
مثلا کتابهای حجیم را فقط در کلاس استفاده می‌کنند تا دانش‌آموز مجبور به حمل آنها نباشد، اما افزایش تمرینات کتاب به یادگیری و درک مطالب کمک می‌کند و نباید به دلیل کاهش حجم کتاب از اثرات مثبت افزایش تمرینات غافل شویم.
بیشترین تغییرات کتابهای درسی شامل کدام مقطع می‌شود؟
در مورد کتابهای درسی متوسطه دوم انتقاد زیادی وارد شده و بازآرایی رشته‌ها و عناوین درسی این مقطع را در دستور کار قرار داده‌ایم.
البته همزمان با تغییر کتابهای درسی، باید نوع طراحی سوال در آزمون‌هایی مانند کنکور و آزمون‌های ورودی مدارس هم متحول شود تا ساختار محتوایی جدید کارآیی لازم را داشته باشد و به‌جای قرار دادن مطالب حفظی در کتابهای درسی، از محتواهای کیفی و مناسب استفاده کنیم.