به نقل از دیجیکالا:
امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که فناوری‌های مختلف ما را احاطه کرده‌اند؛ از لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها و گوشی‌های همراه گرفته تا فناوری‌هایی که اطلاعات زیادی درباره‌ی آن‌ها نداریم اما باعث پیشرفت‌های پزشکی، علمی و آموزشی شده‌اند. فناوری پدیده‌ای ماندگار در زندگی انسان‌ها است که همیشه در حال گسترش است. هر فناوری نوینی که وارد زندگی ما می‌شود، می‌تواند به بهبود زندگی کمک کند اما در بعضی شرایط می‌تواند تهدیدی برای سلامت جسمی و روانی ما باشد.
در این مطلب به بعضی از تأثیرات منفی فناوری اشاره می‌کنیم و برای استفاده‌ی بهینه از فناوری راهکارهایی را ارائه می‌دهیم. با دیجیکالا مگ همراه باشید.
تأثیرات منفی فناوری روی سلامت جسم و روح
این روزها استفاده از فناوری، اجتناب‌ناپذیر است. ما برای انجام بیشتر کارها به اینترنت و وسایل هوشمند نیاز داریم و ایجاد شرایطی مثل شیوع کرونا باعث شده که بیشتر به فناوری وابسته شویم. در این دوران روابط اجتماعی ما، کار کردن ما و حتی تحصیل کردنمان به اینترنت وابسته شده است. بنابراین بد نیست که از مضرات آن هم بدانیم تا میزان استفاده از محصولات فناوری را مدیریت کنیم. استفاده از تکنولوژی و امکانات جذابی که در اختیار ما می‌گذارد ممکن است آسیب‌های زیر را به دنبال داشته باشد.
۱. آسیب‌های چشم
کارشناسان می‌گویند استفاده‌ی طولانی‌مدت از نمایشگرهای دیجیتالی مانند کامپیوتر، لپ‌تاپ و گوشی همراه می‌تواند به چشم آسیب برساند. اینگونه آسیب‌ها با علامت‌های زیر همراه هستند؛
- تاری دید
- خشکی چشم
- سردرد
- درد در ناحیه‌ی گردن و شانه
نور شدید صفحه‌ی نمایش، نور نامناسب محیط و فاصله‌‌ی نامناسب فرد تا صفحه‌ی نمایش، مهم‌ترین عواملی هستند که باعث ایجاد این آسیب‌ها می‌شوند. کارشناسان توصیه می‌کنند برای پیشگیری از ایجاد آسیب‌های چشم نکته‌ی زیر را رعایت کنید؛
بعد از هر ۲۰ دقیقه تماشای صفحه‌ی نمایش، ۲۰ ثانیه به چشمانتان استراحت دهید و در مدت استراحت به جایی که ۶ متر با شما فاصله دارد نگاه کنید.
۲. مشکلات اسکلتی ـ عضلانی
در زمان استفاده از گوشی‌های هوشمند این احتمال وجود دارد که سر را در یک وضعیت غیر طبیعی و متمایل به جلو نگه دارید. در این وضعیت فشار زیادی به گردن، شانه‌ها و ستون فقرات وارد می‌شود.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ که بر اساس خوداظهاری شرکت‌کنندگان انجام شد نشان داد بین اعتیاد به استفاده از گوشی‌های هوشمند و مشکلات گردن رابطه‌ی کاملا مشخصی وجود دارد.
مطالعه دیگری که سال‌ها پیش و در دهه‌ی ۱۹۹۰ انجام شد نشان داد که مواجه شدن نوجوانان با کمردرد و درد در ناحیه‌ی گردن و شانه افزایش پیدا کرده است. در همین مطالعه مشخص شد که علت این پدیده، افزایش استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی است.
همچنین استفاده‌ی افراطی از فناوری می‌تواند باعث ایجاد آسیب فشار تکراری (RSI) در انگشتان و مچ دست بشود.
اگر یکی از این دردها را تجربه می‌کنید، می‌توانید برای کاهش آن از اقدامات زیر کمک بگیرید؛
- از قاعده‌ی استراحت مکرر استفاده کنید یعنی چند نوبت و در فواصل زمانی مشخص استراحت کنید.
- در زمان استراحت تمرینات کششی انجام دهید.
- یک فضای کار ارگونومیک ایجاد کنید.
- هنگام استفاده از دستگاه‌ها، وضعیت مناسب بدن را حفظ کنید.
اگر با این اقدامات درد کاهش پیدا نکرد، باید به پزشک مراجعه کنید.
۳. مشکلات خواب
استفاده از فناوری در اتاق خواب می‌تواند به چندین روش در خواب اختلال ایجاد کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد قرار گرفتن در معرض نور آبی مصنوعی که از دستگاه‌ها منتشر می‌شود می‌تواند ترشح هورمون ملاتونین را کاهش دهد و نظم ساعت زیستی را مختل کند. این تأثیرات منفی باعث ایجاد اختلالات خواب می‌شوند که کاهش تمرکز در طول روز را به دنبال دارند.
بهتر است وسایل الکترونیکی را همراه خودتان به اتاق خواب نبرید. وجود آن‌ها در اتاق خواب شما را وسوسه می‌کند و کنار گذاشتن آن‌ها برایتان دشوار می‌شود. در این شرایط وقتی که تصمیم می‌گیرید بخوابید به این آسانی‌ها خوابتان نمی‌برد.
۴. مشکلات روانی
استفاده از شبکه‌های اجتماعی به شما کمک می‌کند تا ارتباط بیشتری با دیگران داشته باشید. این ارتباط گسترده می‌تواند پیامدهای منفی هم داشته باشد. برای نمونه، مقایسه کردن خودتان با دیگران یکی از این پیامدهای منفی است که باعث می‌شود احساس کمبود یا تنهایی را تجربه کنید.
در مطالعه‌ای که به‌تازگی انجام شد بیش از ۱۷۰۰ نفر از افرادی که بین ۱۹ تا ۳۲ سال سن داشتند بررسی شدند. در این مطالعه مشخص شد استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تمایل به انزوای اجتماعی را افزایش دهد.
در سال ۲۰۱۱ تعدادی از دانش‌آموزان دبیرستانی تحت مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه مشخص شد استفاده از اینترنت برای ۴ درصد از شرکت‌کنندگان مشکلاتی را ایجاد کرده است. پژوهشگران احتمال می‌دهند استفاده از اینترنت و بروز مشکلاتی مانند افسردگی، مصرف مواد مخدر و رفتار پرخاشگرانه با هم در ارتباط هستند. همچنین پژوهشگران این نکته را هم تذکر می‌دهند که دانش‌آموزان دبیرستانی و به ویژه آن‌هایی که بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنند ممکن است اطلاعات چندانی درباره‌ی این مشکلات نداشته باشند.
مرور یافته‌های علمی در سال ۲۰۱۶ نشان داد استفاده از شبکه‌های اجتماعی با ایجاد اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب ارتباط دارد. شواهد علمی هم وجود این رابطه را تأیید می‌کنند.
البته پژوهشگران می‌گویند مفید یا مضر بودن شبکه‌های اجتماعی به مسائلی که در آن‌ها مطرح می‌شود بستگی دارد. اما برای نتیجه‌گیری درباره‌ی عوامل مشکل‌ساز به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
اگر استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد افسردگی یا اضطراب در شما شده است، مدتی آن را متوقف کنید. شاید تغییرات مثبتی را مشاهده کنید.
تأثیرات منفی فناوری روی کودکان
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که فناوری روی سلامتی کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد. در این مطالعه مشخص شد که میزان تأثیر منفی فناوری روی سلامتی کمتر از خوردن غذاهای مضر نیست. از طرفی دیگر، استفاده‌ی صحیح از فناوری به اندازه‌ی ورزش کردن در ارتقای سطح سلامتی مؤثر است.
پژوهشگران عامل اصلی این تأثیرات منفی را تماشای طولانی‌مدت صفحه‌های نمایش می‌دانند. استفاده‌ی طولانی‌مدت از تلویزیون، بازی‌های ویدیویی و گوشی‌های هوشمند نمونه‌هایی از این رفتار مضر هستند. پژوهشگران در قالب یک نظرسنجی آنلاین و به صورت ناشناس مطالعه‌ای در این رابطه انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که والدین و مربیان باید به کودکان کمک کنند تا زمان تماشای صفحه‌های نمایش را کاهش دهند. کودکان باید درباره‌ی تأثیرات منفی این رفتار چیزهایی را یاد بگیرند.
کودکان در مرحله‌ی مهمی از رشد ذهنی قرار دارند و در این شرایط بازی‌های خارج از خانه برای آن‌ها بهتر از سرگرم شدن با رسانه‌های الکترونیکی است. کودکان در سن ۲ سالگی می‌توانند صفحه‌های نمایش را تماشا کنند اما نباید این سرگرمی جایگزین فرصت‌های مهم یادگیری از جمله بازی‌های خارج از خانه شود.
بر اساس نظر پژوهشگران، تماشای زیاد صفحه‌های نمایش با بروز مشکلات زیر در کودکان مرتبط است؛
- مشکلات رفتاری
- اختصاص زمان کمتری به بازی و عدم یادگیری مهارت‌های اجتماعی
- چاقی
- مشکلات خواب
- پرخاشگری
مانند بزرگسالان، کودکانی هم که وقت زیادی را با دستگاه‌های دیجیتال می‌گذرانند ممکن است با آسیب‌های چشم مواجه شوند و علائم این آسیب‌ها را تجربه کنند. کارشناسان به والدین و مربیان توصیه می‌کنند که مراقب علائم آسیب‌های چشم در کودکان باشند و در صورت مشاهده‌ی این علائم، کودکان را به استراحت‌های مکرر تشویق کنند. کودکان باید بیشتر به چشم خودشان استراحت دهند.
در سال ۲۰۱۸ تعدادی از نوجوانان ۱۵ و ۱۶ ساله تحت مطالعه قرار گرفتند. این مطالعه بر اساس خوداظهاری دانش‌آموزان شرکت‌کننده و در یک دوره‌ی ۲۴ ماهه انجام شد. این دانش‌آموزان ۱۴ فعالیت مختلف را در رسانه‌های دیجیتال پیگیری می‌کردند. در این مطالعه مشخص شد استفاده‌ی زیاد از رسانه‌های دیجیتال می‌تواند شرایط بروز اختلال کم‌توجهی ـ بیش‌فعالی (ADHD) را فراهم کند. البته برای تأیید این رابطه‌ی علت و معلولی باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود.
زمان‌های توصیه‌شده برای تماشای صفحه‌های نمایش با توجه به سن کودکان
کارشناسان برای مدت‌زمان استفاده از رسانه‌ها توسط کودکان، رعایت نکات زیر را توصیه می‌کنند؛
- تا قبل از رسیدن به ۱۸ ماهگی: به غیر از برقراری تماس تصویری، تماشای صفحه‌های نمایش مجاز نیست.
- از ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی: تماشای برنامه‌های مناسب در کنار والدین و مربیان اشکالی ندارد.
- ۲ سالگی تا ۵ سالگی: روزانه یک ساعت می‌توانند صفحه‌های نمایش را در قالب برنامه‌های مناسب تماشا کنند.
- از ۶ سالگی به بعد: با هدف استفاده از رسانه‌های مناسب با زمان‌بندی مشخص، برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. برنامه را به گونه‌ای تنظیم کنید که استفاده از رسانه‌ها با رفتارهای سلامت محور مانند خواب کافی و ورزش تداخل نداشته باشند.
همچنین کارشناسان توصیه می‌کنند والدین و مربیان زمان‌هایی مانند وقت شام و مکان‌هایی مانند اتاق خواب را زمان‌ها و مکان‌های بدون رسانه تعیین کنند.
تأثیرات مثبت فناوری
فناوری، تقریبا در همه‌ی بخش‌های زندگی ما وارد شده است و شاید در بسیاری از موارد به نقش فناوری در زندگی خودمان توجه نکنیم. فناوری می‌تواند در حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی ما نقش داشته باشد و در این زمینه به ما کمک کند. با هم تعدادی از راهکارهای مرتبط با تأثیرات مثبت فناوری را مرور می‌کنیم.
- اپلیکیشن‌هایی برای پیگیری شرایط بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و انتقال اطلاعات حیاتی به پزشکان
- اپلیکیشن هایی برای ثبت و ارزیابی اطلاعات مربوط به رژیم غذایی، برنامه‌ی ورزشی و سلامت روانی
- مشاهده‌ی پرونده‌ی الکترونیک بیمار به صورت آنلاین و اطلاع از سوابق پزشکی و نتایج آزمایش‌ها
- معاینه‌ی مجازی بیمار
- تجویز و دریافت آنلاین نسخه‌های درمانی
- آموزش آنلاین و سهولت در انجام پژوهش‌ها
- تقویت روابط اجتماعی و بهبود احساسات مرتبط
راهکارهایی برای استفاده‌ی بهینه از فناوری
با هر پیشرفت جدید، استفاده‌ی ما از فناوری راحت‌تر و بیشتر می‌شود و این روند می‌تواند تا جایی ادامه پیدا کند که باعث گرفتاری ما بشود. اگر به این مرحله برسیم، تأثیر آن را در ذهن و جسم خودمان مشاهده می‌کنیم. بنابراین باید تا چه اندازه از فناوری استفاده کنیم؟
پاسخ این پرسش به شرایط افراد بستگی دارد اما اگر نشانه‌های زیر را مشاهده می‌کنید، بیش از حد به فناوری متکی هستید؛
- سایر اعضای خانواده یا دوستانتان به استفاده‌ی شما از فناوری اعتراض می‌کنند.
- فناوری باعث شده تا در روابط حضوری خودتان توجه کافی نداشته باشید و همراه یا همراهانتان را نادیده بگیرید.
- فناوری در کارهایتان تداخل ایجاد کرده است.
- به دلیل استفاده از فناوری با کمبود خواب مواجه شده‌اید یا فعالیت بدنی کافی ندارید.
- استفاده از فناوری باعث ایجاد استرس یا اضطراب شده است.
- نتیجه‌ی استفاده از فناوری، بروز عوارض جانبی جسمانی مانند سردردهای تنشی، آسیب‌های چشمی و دردهای عضلانی شده است.
- وقتی استفاده از فناوری را شروع می‌کنید، نمی‌توانید آن را متوقف کنید.
اگر این نشانه‌ها برای شما آشنا هستند و به این نتیجه رسیده‌اید که زمان کمتری را به تماشای صفحه‌های نمایش اختصاص دهید، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید؛
- اپلیکیشن‌های غیرضروری را پاک کنید.
- برای استفاده از وسایل الکترونیک، زمانی محدود و مشخص را تعیین کنید.
- مقداری از زمان تماشای صفحه‌های نمایش را به ورزش اختصاص دهید.
- وسایل الکترونیک را از اتاق خواب دور کنید و حتی برای شارژ کردن، آن‌ها را در اتاق دیگری قرار دهید.
- هنگام خواب، ساعت‌ها و وسایلی که تابش نور دارند را به سمت دیوار بچرخانید.
- هنگام غذا خوردن از وسایل الکترونیک استفاده نکنید.
- روابط اجتماعی حضوری را به روابط اجتماعی آنلاین ترجیح دهید.
اگر مسؤولیت نگهداری و مراقبت از کودکان بر عهده‌ی شما است، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:
- زمان تماشای صفحه‌های نمایش را محدود کنید. فقط در ساعت‌های مشخصی از روز به کودکان اجازه‌ی استفاده بدهید و در زمان وعده‌های غذایی و همچنین قبل از خواب مانع استفاده‌ی آن‌ها بشوید.
- شما باید بدانید که کودکان چه استفاده‌هایی از این وسایل می‌کنند. اپلیکیشن‌ها و بازی‌های آن‌ها را بررسی کنید. کودکان را تشویق کنید به جای وقت گذاشتن برای برنامه‌هایی که فقط سرگرم‌کننده هستند، از برنامه‌های آموزنده استفاده کنند.
- در بازی‌ها و استفاده از اپلیکیشن‌ها با کودکان مشارکت کنید.
- استفاده از مزیت کنترل والدین می‌تواند به شما کمک کند.
- مطمئن شوید کودکان به صورت منظم بازی‌های خارج از خانه و همراه با فعالیت بدنی را انجام دهند.
- کودکان را تشویق کنید دوستی‌های حضوری را به دوستی‌های آنلاین ترجیح دهند.
جمع‌بندی
فناوری بخشی از زندگی ما است که تأثیرات مثبت و منفی آن به چگونگی استفاده‌ی ما برمی‌گردد. اگر از فناوری به شکلی صحیح استفاده شود تأثیرات مثبت و فواید آن بیشتر از تأثیرات منفی و مضراتش است. امروزه فناوری نقش مهمی در آموزش، بهداشت و رفاه عمومی ایفا می‌کند.
آشنایی با تأثیرات منفی فناوری و عوامل ایجادکننده‌ی آن‌ها به شما کمک می‌کند که برای کاهش این تأثیرات منفی اقداماتی انجام دهید و همچنان از جنبه‌های مثبت فناوری لذت ببرید.
منبع: Healthline