تداخل دارویی یکی از اتفاقات رایج در عرصه درمانی است که می‌تواند به خنثی شدن اثر یکی یا دو دارو یا همه داروهای دریافتی فرد در یک نوبت بیانجامد. البته همه این تداخل‌های دارویی تاثیر منفی ندارند. برخی از این تداخلات نیز می‌توانند یک دارو را قوی‌تر کنند که می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد.
همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: آیا بیش از یک دارو مصرف می‌کنید؟ آیا به چند پزشک مختلف برای تجویز دارو مراجعه کرده‌اید؟ اگر چنین است، ممکن است در معرض خطر افزایش تداخلات دارویی قرار گرفته باشید.
به گزارش هاروارد هلت، تداخل دارویی زمانی رخ می‌دهد که یک دارو، یک مکمل یا حتی یک غذا بر نحوه پردازش دارو توسط بدن شما تأثیر می گذارد. چنین تداخلاتی می تواند یک دارو را قوی تر کند، به طوری که یک دوز استاندارد تبدیل به یک دوز بیش از حد شود یا می‌تواند آن را کم قدرت یا به طور کلی بی اثر کند.
دکتر شوبها فانسالکار، استادیار پزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد می‌گوید: این بسیار مهم است که مردم درباره داروهای خود بیاموزند. تحقیقات او روی کشف راه‌هایی انجام گرفته که مردم می‌توانند داروهای خود را بهتر مدیریت کنند تا از عوارض جانبی جلوگیری کنند.
تداخلات دارویی چگونه اتفاق می‌افتد؟
اصطلاح تداخلات دارویی تا حدودی گمراه کننده است. داروها در بدن برای ایجاد واکنش‌های شیمیایی ترکیب نمی‌شوند. در عوض، یک دارو، مکمل یا غذا ممکن است بر مدت زمان ماندگاری دارو در بدن، اغلب با تحریک یا مهار تولید آنزیم‌های خاص در کبد یا روده تأثیر بگذارد. این آنزیم‌ها بخشی از سیستم «سیتوکروم p۴۵۰» هستند که نقش مهمی در متابولیسم بسیاری از داروها دارند. تداخلات دارویی معمولا به یکی از راه های زیر رخ می‌دهد:
تداخلات با سایر داروها: تداخل بین دو دارو زمانی رخ می‌دهد که یک دارو بر «آنزیم سیتوکروم» که دیگری را پردازش می‌کند تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک مترونیدازول (Flagyl) آنزیم CYP۲C ، وارفارین (کومادین یا دارویی که جلوی لخته شدن خون را می‌گیرد) را تجزیه می‌کند. اگر این آنتی بیوتیک به همراه وارفارین مصرف شود، رقیق کننده خون در بدن ترشح می‌شود و خطر خونریزی شدید را افزایش می‌دهد.
تداخل دو دارو با اثر یکسان: در موارد دیگر، دو دارویی که برای اهداف متفاوت مصرف می شوند ممکن است اثر یکسانی داشته باشند و عوارضی شبیه به مصرف بیش از حد دارو را ایجاد کنند. یک مثال رایج در این مورد زمانی است که مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن (موترین)، ناپروکسن (Aleve) و تا حدی استامینوفن (تیلنول) همراه با داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین و کلوپیدوگرل (پلاویکس) مصرف می‌شوند. از آنجایی که مسکن‌ها دارای اثرات ضد لخته شدن نیز هستند، این ترکیبات می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود.
تداخل با مواد مغذی: چندین غذا همچنین می‌توانند آنزیم‌های تجزیه کننده داروها را مسدود یا تحریک کنند. افرادی که آتورواستاتین (لیپیتور) یا سیمواستاتین (زوکور) را با مقادیر زیادی آب گریپ فروت می‌خورند ممکن است درد عضلانی و سایر عوارض جانبی ناشی از مصرف بیش از حد استاتین را تجربه کنند، زیرا آب آنزیم پاک کننده استاتینها را مهار می‌کند. مکمل‌های روغن ماهی در صورت مصرف با وارفارین می توانند اثر مشابهی داشته باشند و خطر خونریزی شدید را افزایش دهند. مکمل‌های آهن می‌توانند اثرات لووکسی تیروکسین (سینتروئید)، دارویی که برای درمان تیروئید کم کار استفاده می‌شود را کاهش دهند.
تداخل با بدن: بدن شما ممکن است به روش‌های غیرمنتظره‌ای به داروها واکنش نشان دهد. بیش از یک نسخه از هر یک از ۵۰ آنزیم CYP۴۵۰ وجود دارد و هیچ راه آسان یا قابل اعتمادی برای شناسایی آنزیم‌هایی که به ارث برده‌اید وجود ندارد. ممکن است به برخی داروها واکنش نشان دهید. همچنین، با افزایش سن، متابولیسم داروها آهسته تر است، به طوری که دوز کمتر از مقداری که معمولا توصیه می شود ممکن است کافی باشد. بیماری کلیوی یا کبدی نیز می‌تواند سرعت متابولیسم داروها را کاهش دهد. به این دلایل، مهم است که واکنش خود را به هر داروی جدیدی که مصرف می کنید به دقت بررسی کنید.
به حداقل رساندن خطر تداخل
دکتر فانسالکار اذعان می‌کند که انتظار اینکه ما هر تداخل احتمالی را برای هر دارویی که مصرف می‌کنیم به خاطر بسپاریم، واقع بینانه نیست. اما موارد زیر می‌تواند در کاهش مشکلات کمک زیادی کند:
آگاهی از چرایی مصرف هر دارو
اسامی داروها اغلب به سختی تلفظ می‌شوند، به خاطر سپردن نام آن‌ها دشوار است و به راحتی می‌توان آن‌ها را به طور اشتباه و همراه هم مصرف کرد. یک خطا در فهرست داروها می‌تواند به این معنی باشد که یک تداخل احتمالی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال، کلونوپین (نام تجاری کلونازپام، که برای درمان حملات پانیک استفاده می‌شود) ممکن است با کلونیدین، یک داروی رایج فشار خون اشتباه گرفته شود. با این حال، اگر به یک داروساز یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی بگویید که از کلونوپین برای کاهش فشار خون خود استفاده می‌کنید، احتمالا متوجه می شود که شما در واقع کلونیدین مصرف می‌کنید. در نظر بگیرید که هر بطری یا بسته قرص را با دلیل مصرف دارو برچسب بزنید. به عنوان مثال، برچسب داروی فشار خون.
آگاهی از شیوه مصرف دارو
مهم است بدانید که آیا داروی خود را باید با غذا مصرف کنید یا با معده خالی. به عنوان مثال، مصرف بیس فسفونات (یک دسته از داروهایی که برای جلوگیری از تحلیل استخوان استفاده می‌شود) با شیر، قهوه یا آبمیوه یا خوردن هر چیزی ظرف ۳۰ دقیقه پس از مصرف دارو، اثرات آن را خنثی می‌کند. از سوی دیگر، برخی داروها بهتر است همراه با غذا مصرف شوند، یا برای کمک به جذب آن‌ها یا جلوگیری از تحریک مخاط معده. و برخی از داروها را نباید با غذاهای خاص مصرف کرد. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک تتراسایکلین نباید با لبنیات مصرف شود زیرا کلسیم در جذب دارو اختلال ایجاد می‌کند.
از یک داروخانه دارو بگیرید
پزشکان شما احتمالا مانند سایر متخصصان، سابقه‌ای از نسخه‌هایی که از آن مطب دریافت کرده‌اید، دارند. با این حال، هر یک به احتمال زیاد نمی‌دانند دیگر پزشکان و متخصصان چه چیزی را تجویز کرده‌اند. اگرچه داروخانه‌ها سوابق تمام نسخه‌هایی را ذخیره می‌کنند، ممکن است یک داروخانه به سوابق داروخانه دیگری دسترسی نداشته باشد و بنابراین ممکن است سابقه کاملی از داروهای شما نداشته باشد. به‌روزرسانی فهرستی از داروهایتان، به‌ویژه در شرایط اضطراری، بسیار مفید خواهد بود.
درباره مکمل‌ها تردید داشته باشید
برخی از جدی‌ترین تداخلات دارویی شامل داروهای تجویزی و مکمل‌ها است. نه تنها احتمال اینکه مکمل‌ها در پایگاه داده‌های تداخلات دارویی فهرست شوند، کمتر است، بلکه ممکن است پزشکان نیز ندانند که افراد چه مکمل‌هایی مصرف می کنند. از آنجایی که شواهد زیادی مبنی بر اینکه مکمل‌ها فواید سلامتی دارند، وجود ندارد، بهتر است از مصرف آن‌ها اجتناب کنید، مگر اینکه پزشک آن‌ها را تجویز کرده باشد.
احتیاط در مصرف آب گریپ فروت
در حالی که درست است که آب گریپ فروت بر متابولیسم چندین دارو تاثیر می‌گذارد، معمولا حدود یک چهارم این آبمیوه برای ایجاد تفاوت لازم است. اگر عاشق آبمیوه هستید، از داروساز خود بپرسید که آیا هر یک از داروهایی که مصرف می کنید تحت تاثیر آن قرار می گیرد یا خیر. اگر چنین است، همچنان روزانه می‌توانید نصف گریپ فروت یا یک لیوان را چند ساعت پس از مصرف دارو بخورید.
با داروساز خود صحبت کنید
هنگامی که نسخه داروهای خود را دریافت می‌کنید، ممکن است سه برگه یا بروشور مختلف همراه با داروی خود بیابید که در هر یک از آن‌ها شرایطی که دارو برای درمان آن تأیید شده است، نحوه مصرف دارو و عوارض جانبی احتمالی دارو توضیح داده شده باشد. گام بعدی شما باید این باشد که از داروساز بخواهید خلاصه‌ای از نحوه مصرف دارو و آنچه را که باید انتظار داشته باشید را بیان کند. البته اغلب متخصصانی که در داروخانه کار می‌کنند به هنگام ارائه نسخه روی هر دارو در برچسبی شیوه مصرف آن را شرح می‌دهند.
داروسازان دانش گسترده‌ای از نحوه عملکرد داروها، عوارض جانبی آن‌ها و داروها، مکمل‌ها و غذاهایی که با آن‌ها تداخل دارند، دارند. در واقع، ممکن است بخواهید هنگام دریافت نسخه جدید، تمام داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه خود و همچنین مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید به داروخانه بیاورید. اگر داروساز هر گونه تداخل احتمالی را در بین داروهای شما شناسایی کند، ممکن است بتواند برنامه‌ای برای مصرف آن‌ها پیشنهاد دهد که احتمال تداخلات را به حداقل برساند.
بیشتر بخوانید: