چند سالی است که تولید سریال در پلتفرم‌ها بیشتر شده؛ سریال‌هایی که مخاطب زیادی پیدا کرده‌اند و توانسته‌اند نسبت به سریال‌های تلویزیونی پیشرو باشند. اما افزایش چندبرابری تولید باعث شده که هزینه‌کرد تولید در هر قسمت افزایش یابد و این هزینه به‌خاطر عدم‌برگشت باعث دردسر سرمایه گذاران و پلتفرم ها می شود.
همشهری آنلاین: افزایش هزینه در تولید سریال های شبکه نمایش خانگی در ۲سال اخیر آنقدر زیادشده که گاهی یک‌سریال ۱۵قسمتی بیش از ۱۰۰میلیارد هزینه دارد؛ نمونه عینی آن «سووشون» نرگس آبیار است که چندی پیش مدیر پلتفرم درباره‌اش عنوان کرد که هر قسمت سریال «سووشون» ۸میلیارد تومان هزینه روی دست سرمایه‌گذار می‌گذارد؛ درحالی‌که اگر تا دهه۹۰ به عقب برگردیم، می‌بینیم که آن زمان سریال «عاشقانه» منوچهر هادی که هزینه‌های تولیدش به بیرون درز کرد، در ۱۶قسمت تنها ۷میلیارد تومان برای دستمزد بازیگران هزینه‌ساز شد. درست است که تورم و افزایش قیمت‌ها باعث شده که هزینه سریال‌سازی بیشتر شود، اما باید دید پلتفرم‌ها در بازگشت سرمایه و حتی بخشی از آن یا در درآمدزایی موفق هستند یا خیر؟ بااین‌حال خیلی از تهیه‌کنندگان معتقدند که هزینه‌های ۱۰۰ تا ۳۰۰میلیاردی برای سریال‌ها رقم زیادی نیست.
بازیگرانی که به دلار می‌گیرند
اما در سریال‌سازی به‌نظر می‌رسد ۳عامل اصلی باعث افزایش بیش‌ازاندازه هزینه‌های تولید می‌شود. نخست بازیگران چهره‌ای که برای دستمزد خود رقم‌های بالا اعلام می‌کنند و برخی از سلبریتی‌ها که به دلار دستمزد می‌گیرند. همچنین هزینه اجاره لوکیش‌ها که از مشکلات سازندگان سریال‌های شبکه نمایش خانگی شده، لوکیشن‌هایی که اجاره روزانه آنها خیلی زیاد است. بخش سوم افزایش هزینه‌ها در بخش خدمات و پشتیبانی است.
۴۰۰پلتفرم و ۴پلتفرم فعال
در میان انبوه پلتفرم‌های قدیمی و جدید، تنها چند پلتفرم در حوزه سریال و برنامه‌سازی فعالند؛ پلتفرم‌هایی که تعداد آنها به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد. این در حالی است که در حال حاضر بیش از ۴۰۰پلتفرم از ساترا مجوز گرفته‌اند. عدم‌فعالیت بیشتر پلتفرم‌ها باعث شده که برخی از آنها در آستانه ورشکستگی و تعطیلی قرار بگیرند؛ تا جایی که محمدحسن خلعتبری، معاون تنظیم بازار و توسعه کسب‌وکار ساترا، در گفت‌وگویی با همشهری عنوان کرد که بیش از ۴۰درصد سهم بازار در اختیار چند پلتفرم است و یکه‌تازی آنها پدیده «قدرت مسلط‌ها» را در عرصه رسانه‌های نمایشی به‌دنبال دارد.
وقتی رقابتی وجود ندارد
خلعتبری همچنین می‌گوید که پلتفرم‌ها در بخش تولید سریال و آثار نمایشی دچار هندسه بازاری انحصاری شده‌اند و حالت انحصاری پیدا کرده‌اند.
با توجه به صحبت‌های این مدیر به‌نظر می‌رسد دیگر میان پلتفرم‌ها رقابتی وجود ندارد. به‌گفته خلعتبری «انحصار» یکی از عوامل برهم‌زننده بازار به شمار می‌رود؛ زیرا می‌تواند با اخلال در سطوح مختلف، حقوق طرفین تولید و مصرف را ضایع کند؛ یعنی هم مشتریانی که ناچارند از میان تعداد محدود عرضه‌کنندگان، محصول و خدمات دریافت کنند از حقوق خود بازمی‌مانند و هم عرضه‌کنندگانی که در سایه رقبای ابرقدرت فرصتی ندارند، از قافله عقب می‌افتند.
سهم پلتفرم‌ها در بازار انحصاری
تنها چند پلتفرم هستند که بازار را در دست گرفته‌اند؛ یکی از پلتفرم‌ها ۵۰درصد سهم بازار را دارد و دیگری ۳۰درصد را. همه اینها در حالی است که به همین پلتفرم‌ها سرمایه‌های زیادی تزریق می‌شود؛ سرمایه‌هایی که گاه با مدیریت اشتباه یا تولیدات بسیار گران و عدم‌درآمدزایی باعث شکست پلتفرم شده‌اند.
چند می‌گیری تبلیغ کنی؟
پلتفرم‌ها معمولا از ۳راه به درآمدزایی می‌رسند؛ نخست از محل تبلیغات که بیشترین درآمد را ایجاد می‌کند. دومین درآمدزایی از محل اشتراک است؛ اما سومین راه از محل ترافیک اینترنتی است که به‌نظر می‌رسد نخستین و سومین راه پردرآمدشدن پلتفرم‌های فعال شده است. تبلیغات در پخش رئالیتی‌شوها یا سریال‌ها باعث می‌شود که درآمد قابل توجهی برای پلتفرم ایجاد شود. استفاده از ترافیک اینترنتی هم از عوامل مهم پردرآمدشدن پلتفرم‌هاست.
بازنگری بر درآمدزایی پلتفرم‌ها
با توجه به نوع درآمدزایی پلتفرم‌ها و حواشی ایجادشده، چندی پیش پیمان جبلی، رئیس رسانه ملی، در حاشیه جلسه هیأت دولت عنوان کرده که سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر علاوه بر وظیفه نظارت بر محتوای تولیدات نمایش خانگی، وظیفه تنظیم‌گری و نظارت بر فرایندهای اقتصادی این حوزه را هم برعهده دارد. به‌طور کلی تنظیم‌گری در این حوزه شامل اقتصاد و وضعیت مالی پروژه‌های تولیدی هم می‌شود.
وی همچنین تأکید کرده که صداوسیما از طریق ساترا موظف به نظارت بر محتوای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی در حوزه نمایش خانگی است و فضای همکاری و تعامل نسبتا خوبی بین تهیه‌کنندگان، سکوها و ساترا وجود دارد.