کتاب «التهاب پاییزی، ریشه‌ها و مرهم‌ها» شامل ۱۰ گفت‌وگوی تحلیلی درباره التهابات پاییز ۱۴۰۱ ایران، با جامعه‌شناسان صاحب‌نام ایرانی است که موسسه انتشاراتی ایران منتشر کرده است.
در کوران التهاب‌های پاییز ۱۴۰۱ که هر روز و هر ساعت، آسیب و جراحتی بر پیکر جامعه ایران وارد می‌آمد و در همه غروب‌هایی که امنیت، ذهنیت و جهان و جریان زندگی معمولی ایرانیان، بوی دود و رنگ خشونت می‌گرفت، رسانه، متحیر و مبهوت به آنچه کف خیابان رخ می‌داد، خیره مانده بود. نوشتن از التهاب، سیاست می‌خواست، برنامه می‌طلبید و جز جرأت و شجاعت، هوشمندی و تدبیر تقاضا می‌کرد تا متهم نشود به ندیدن مسأله و همزمان زیر سؤال نرود که آب به آسیاب دشمن ریخته است. در چنین شرایطی، پژوهشگران دفتر پژوهش خبرگزاری ایرنا خطر کردند و به توصیف و تحلیل برآمدند و با چهره‌هایی که می‌توانستند بگویند چه در حال وقوع است و باید چه کرد، به گفت‌وگو نشستند. کتاب پیش رو متن کامل اما ویرایش شده مصاحبه با این ۶۶ فرد در مورد ناآرامی‌های ۱۴۰۱ اسـت. مصاحبه‌شوندگان که دیدگاه‌های آنها در تبیین اعتراضات به صورت مستقل منتشر شده، عبارتند از: عماد افروغ، عباس عبدی، سیدمحمود نجاتی حسینی، محمد فاضلی، نعمت‌الله فاضلی، حامد حاجی حیدری، مهدی جمشیدی، مهدی رفیعی بهابادی، محمدرضا اخضریان کاشانی و مجید بهستانی که در مجموعه گفت‌وگوهایی مفصل از علل و زمینه‌های التهابات پاییز سال ۱۴۰۱ و مطالبات معترضین می‌گویند و بررسی تحلیلی این موضوع که چرا اعتراضات به آشوب انجامید. اکثر طرف‌های گفت‌وگو قاطبه معترضین را جوانان و نوجوانان می‌دانند یا به گفته‌ای دیگر «دهه هشتادی‌ها» که عموماً زیر ۲۱ سال و اکثراً دخترانی از همه طبقات اجتماعی که «نسل چهارمی‌ها» را تشکیل می‌دهند که شانه‌به‌شانه‌شان مزدورهای اجیرشده‌ای نیز حضور داشتند تا اعتراض را به سمت‌وسوی تخریب و هنجارشکنی بکشانند. برخی از کارشناسان که با آنها در این کتاب گفت‌وگو شده معتقدند تخریب، ساختارشکنی و هرج‌ومرج از ابتدا در برنامه‌ریزی معترضان بوده و برخی نیز اهمیت مساله گفت‌وگو با جامعه را گوش‌زد می‌کنند و معتقدند نظام حکمرانی می تواند تصویر آینده‌ای خلق کند که برطرف کردن گسیختگی‌ها مسأله بنیادین آن باشد. تصویر آینده نو، اگر سازنده، عادلانه، انسانی، اخلاقی و مبتنی بر پذیرش و رسمیت‌بخشی به زمان‌ها، مکان‌ها، انسان‌ها و فرهنگ‌ها باشد، فردای اعتراضات، فردایی نو خواهد بود. درغیر این‌صورت، شعله‌های خشم و اعتراض هم فروکش شود، رخداد دیگری در پی خواهد آمد و بار دیگر خیابان‌ها شعله‌ور می شوند. کتاب پیش‌روی شما، می‌تواند تحلیلی درست و همه‌جانبه از تنش‌های اجتماعی ارائه کند و آن را به بوته نقد و تحلیلی بگذارد که قطعاَ برای شناخت آینده و پیشگیری از این التهابات مثمرثمر باشد. در بخشی از یادداشت پشت جلد این کتاب آمده است: گفت و گوهای آمده از این کتاب تحلیل واقعه اند، در متن و ساعت رخداد ثبت شده اند. پسینی نیستند و اتفاقا این ویژگی، مثبت است. ممکن است برخی از آنچه تحلیلگران در رابطه با ناآرمی های پاییز ۱۴۰۱ گفته‌اند، در روزها و ماه‌های پس از ابراز نظرشان به وقوع نپیوسته باشد؛ این بدان معنا نیست که حرکت اعتراضی از ابتدا نقشه دشمن و برنامه ریزی شده بود و همه چیز مطابق یک سیر و مسیر مشخص پیش رفته است. این نگاه، علم و تحلیل را بی‌فایده می‌کند. چیزی که در بیان همه مصاحبه‌شونده‌ها نیز آمده، اگرچه هیچ یک از آنان نقش و کارکرد دشمن در به هم ریختن اوضاع کشور را انکار نکرده‌اند.