از زمان افشاگری‌های ادوارد اسنودن تاکنون، این بزرگ‌ترین سندی است که درباره‌ی امنیت ملی آمریکا درز پیدا کرد. صدها سند محرمانه که بیشترشان درباره‌ی جنگ اوکراین بودند در دنیای آنلاین حالا برای همگان قابل دیدن هستند. اما اینطور هم نیست که جاسوسی حرفه‌ای دست به افشاگری زده باشد، یا منبعش به اعماق دارک وب برسد. گویا، رد این افشاگری به یک شخص ۲۱ ساله در پلتفرم اجتماعی دیسکورد/Discord می‌رسد — بله، همان پلتفرمی که گیمرها آخر شب‌ها دور هم جمع می‌شوند تا برای انجام آنلاین کال آو دیوتی برنامه‌ریزی کنند. و این اولین باری هم نیست که یک سند امنیت ملی در انجمن مربوط به بازی‌های ویدئویی پخش می‌شود. مثلا انجمن مربوط به بازی War Thunder بارها شاهد این اسناد بوده است.
همه‌ی اینها باعث یک سوال مضحک می‌شود که پیامدهای بسیار جدی‌ای برای امنیت ملی آمریکا دارد. چرا انجمن‌های اینترنتی مربوط به بازی‌های ویدئویی به پاتوق پخش اسناد محرمانهی دولت تبدیل شده‌اند؟ و دولت‌های قدرتمند برای جلوگیری از این افشاگری‌ها تا کجا حاضرند پیش بروند؟
این داستان غریبی است که بین جهان بازی‌ها و جهان امنیت ملی پل می‌زند. قبل از اینکه به چرایی این نشتی‌ها بپردازیم بهتر است بدانیم چگونه این اطلاعات از یک سرور نظامی خصوصی به بخش‌های عمومی اینترنت رسید و ریشه‌ی این اتفاقات از کجا شروع شد؟
اول به بخش‌های عمومی اینترنت بپردازیم، مثل تلگرام و فورچن/۴chan، که خیلی‌ها اولین بار این اسناد محرمانه را دیدند. در فورچن محل بحث و جدل شدند (که جای تعجبی هم نیست) و در تلگرام هم سوژه‌ی پخش اطلاعات غلط (قاطی‌کردن آمار زخمی‌های ارتش روسیه و اوکراین). سازمان تحقیقاتی بلینگ‌کت/Bellingcat سرنخ‌ها را دنبال کرد و متوجه شد یک سرور در دیسکورد منبع به‌اشتراک‌گذاری این اسناد بوده، و یکی از این سرورها متعلق به بازی ماینکرفت/Minecraft بود (دیسکورد سرورهای مختلفی با اندازه‌های گوناگون که خصوصی‌اند را داراست که سرچ‌کردن در آنها سخت‌تر از سرچ‌کردن در دیگر بخش‌های عمومی اینترنت است).
اما قبل از عرضه روی سرور دیسکورد ماینکرفت، روی یک سرور دیگر که به یوتیوبر فلیپینی به نام wow_mao اختصاص داشت دیده شدند. و در آن سرور، شخصی به نام Luca این اسناد را پخش کرد. اما لوکا اولین کسی نیست که این اسناد را در اینترنت درز داد.
لوکا حتما از منبع اولیه‌ای که این اسناد را در اختیار داشت خبردار بود، و ما هم برای اینکه پی ببریم این منبع اولیه چه کسی بوده، به صفحه‌ی حساب کاربری لوکا در استیم رفتیم — پلتفرم بزرگی که بیشتر بازی‌های کامپیوتری روی آن فروخته می‌شوند و برخی از ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی را هم در خود دارد، مثل فهرست دوستان یا کسانی که قبلا با آنها آنلاین بازی کرده‌اید.
آریک تولر/Aric Toler از تیم بلینگ‌کت توانست با یکی دیگر از اعضای این سرور صحبت کند: شخصی به نام وهکی/Vahki، از دوستان لوکا، که گفتند با منبع اولیه‌ی پخش‌کننده‌ی این اسناد قبلا در استیم بازی کرده‌اند. پس برای اینکه رد این منبع اولیه را بزنیم بهتر بود «فهرست دوستان» لوکا و وهکی را کنار هم بگذاریم و ببینیم آیا یوزری هست که هر دو نفر دنبال کنند یا نه. و آن دوست مشترک را پیدا کردیم که دو اسم مختلف داشت: اولی TheExcaliburEffect بود و دومی سیلوئت/Silhouette. او همین اخیرا اسمش را تغییر داده بود. صفحه‌ی استیم سیلوئت را بررسی کردیم و به اسکرین‌شاتی از بازی آرما ۳/Arma 3 رسیدیم (بازی‌ای که هم لوکا و هم وهکی با شخص فاش‌کننده انجام دادند) که در گوشه‌اش اسم پروفایلش مشخص است: جی تیشرا/J Teixeira. اطلاعات مهم دیگر هم آیدی پروفایل استیم است که در URL ثبت می‌شود و آیدی او در آن jackdjdtex بود. وقتی این اسم را در گوگل سرچ کنید به صفحه‌ای در فلیکر/Flickr می‌رسید که مجموعه‌ای از عکس‌های مختلف را در خود جای داده است. و از اینجا به بعد است که از دنیای بازی‌ها خارج و به دنیای مرسوم شبکه‌های مجازی می‌رسیم.
در یکی از این عکس‌ها، تصویر مادر افشاگر هم معلوم است. با دنبال کردن رد آن زن در فلیکر به صفحه‌ی تجاری او که یک گل‌فروشی بود رسیدیم. و از طریق آن کمپانی گل‌فروشی به اکانت Venmoی آن زن رسیدیم و متوجه شدیم با کاربر دیگری با همان نام jackdjdtex دوست است. در فهرست دوستان جی تیشرا در Venmo اسم و حساب کاربری خواهرش هم وجود داشت. با دنبال کردن رد اینترنتی خواهرش به صفحه‌ی فیسبوکش رسیدیم و دیدیم که تولد برادرش جک و ورودش به ۲۱ سالگی را تبریک گفته و تصاویری را هم از وی به اشتراک گذاشته است. مهم‌تر اینکه در دوتا از این تصاویر، که احتمالا یکی‌شان در آشپزخانه است، جک با یونیفرم نظامی دیده می‌شود.
اینجاست که جی تیشرا از یک گیمر عادی در سرورهای دیسکورد به شخصی مهم که به اسناد نظامی دسترسی دارد تبدیل می‌شود. حضور او در ارتش این احتمال را که او همان کسی بوده که اسناد جنگ اوکراین را فاش کرده بالاتر برد. و اگر به فعالیت‌های آنلاین و عمومی‌اش نگاه کنیم متوجه می‌شویم در ارتش فعال است و عضوی از گارد ملی هوایی بوده. دوباره که این اطلاعات را دنبال کنیم متوجه می‌شویم سابقا در گروه صد و دوم اطلاعات هوایی هم خدمت می‌کرده است.
اینجا بود که بالگردهای ارتش سروکله‌شان ظاهر شد و با تدابیر امنیتی ویژه جک را دستگیر کردند. در حال حاضر پشت میله‌های زندان است و اتهامات اساسی‌ای به پرونده‌اش وارد شده. اما انگیزه‌‌اش برای این قانون‌شکنی چه بود؟ برای جواب به آریک تولر که به همکاران ما در بلینگ‌کت کمک کرده رجوع کردیم. او می‌گوید «عمدا قانون‌شکنی کرد که جلوی دوست‌هاش توانایی‌هاش رو به رخ بکشه.»
این افشاکننده از اولین کسانی بود که با خود افرادی که بعدا آن را در سرورهای دیسکورد پخش کردند ارتباط برقرار کرد. و از جمله دلایلی که باعث شد به هویتش پی ببریم هم همین بود. تالر می‌گوید «قطعه‌های پازل خیلی طبیعی کنار هم قرار گرفت. وقتی مثلا اهل اینجور چیزهایی، مثل تفنگ و سلاح و تجهیزات نظامی و امثالهم، پس محتمله اهل انجام بازی‌هایی باشی [مثل آرما ۳ّ] که از اینجور چیزها استفاده کنه. و ممکنه خودت هم تو دنیای واقعی تفنگ‌دار باشی [عضو ارتش باشی].»
با اینکه برخی‌ها ممکن است این افشاگری را مصداق سوت‌زنی/whistleblowing و از روی هدفی والا یا اخلاقی بدانند، مثل کاری که ادوارد اسنودن یا چلسی منینگ کردند، ولی بیشتر به نظر می‌رسد انگیزه‌ی جک از این افشاگری‌ها فخرفروشی و جلب توجه بوده است. تالر ادامه می‌دهد «می‌دونید مثل اینه که برید توی بار و ببینید که دوستتون با یه زن دوم دیگه‌ست، و حس می‌کنید باید حتما این قضیه رو سریع اعلام کنید. با این فرق که اینجا صحبت سر اسناد محرمانه‌ست.»
برای اینکه به اهمیت این افشاگری‌ها بیشتر پی ببریم خوب است برگردیم به گذشته و اسناد محرمانهی دیگری که از دل محافل ویدئو گیمی نشت پیدا کردند. این یکی در انجمن مربوط به بازی وار تاندر/War Thunder افشا شد.
وار تاندر یک بازی چندنفره‌ی آنلاین مبتنی بر وسایل نقلیه‌ی نظامی است که شبیه‌سازی دقیقی از ماشین‌های جنگی دنیای واقعی ارائه می‌دهد. مثلا اگر می‌خواهید بدانید چگونه تانک آمریکایی T32 مقابل تانک روسی KV-220 عمل می‌کند، پس احتمالا از این بازی خوشتان خواهد آمد. در محافل آنلاین وار تاندر هم بحث بین بازیکنان بر سر اینکه چگونه این ماشین‌های جنگی در دنیای واقعی را باید در دنیای بازی پیاده کرد بحث و جدل فراوان است. گاهی کار به آنجا می‌کشید که، حداقل در پنج مورد، افراد برای اثبات ادعای خود دست به افشای اسناد محرمانه از این ماشین‌های جنگی زدند. فوق‌العاده است، اما جای تعجب هم نیست.
این اتفاق آنقدر افتاد که سازنده‌ی وار تاندر یعنی گایجین اینترتینمنت/Gaijin Entertainment اعلام کرد به‌خاطر اسناد محرمانه دست به هیچ تغییری در بازی نخواهند زد تا انگیزه‌ی کاربران برای افشاگری‌های بیشتر از بین برود. و اگر کسی در انجمن‌هایشان به این کار ادامه دهد، بن خواهد شد. اکانت وار تاندر در شبکه‌های اجتماعی هم به خود مباهات کرد و نوشت لااقل این بار چیزی تقصیر خود طرفداران بازی نبوده است. آنتون یودینستف/Anton Yudinstev، موسس گایجین، در بیانیه‌ای که برای Scripps News ارسال کرد نوشت: «طبیعی است که وار تاندر می‌خواهد تصویر واقع‌گرایانه‌ای از کار با ماشین‌آلات جنگی نشان دهد و برای همین آنهایی که در دنیای واقعی راننده‌ی تانک یا جت هستند جذب بازی می‌شوند. (…) خوشبختانه، اکثر اقشار نظامی‌ای که این بازی را انجام می‌دهند برای ما هیچ سندی فاش نکرده‌اند و ترجیح می‌دهند صرفا از بازی در کنار دیگران لذت ببرند.»
باید تاکید کنیم که جنس این نشتی‌ها با هم فرق دارند. افشای بلوپرینت فلان ماشین جنگی دوران قدیم اصلا با افشای سند درباره‌ی جنگی که هم‌اکنون دارد اتفاق می‌افتد قابل مقایسه نیست. ولی آنقدری هم شبیه هم هستند که بگوییم فضای اینترنت دارد یک دوران گذار از سر می‌گذراند و به‌خاطر همین تغییرات است که این افشاگری‌ها اینقدر ساده‌تر اتفاق می‌افتند. رایان برادریک/Ryan Broderick نویسنده‌ی خبرنامه‌ی گاربیج دی/Garbage Day، که درباره‌ی فرهنگ اینترنتی مطلب منتشر می‌کند، می‌گوید «تعاملات اجتماعی اینترنتی که در اون گفت‌وگوها کاملا در معرض دید همگان و قابل سرچ‌کردن باشه، در مقایسه با طول عمر اینترنت، یه پدیده‌ی جدید و تقریبا ناآشناست.» او اشاره می‌کند شبکه‌های اجتماعی عمومی مثل توییتر و فیسبوک دارند نقش‌شان به‌عنوان کامیونیتی را از دست می‌دهند. برادریک ادامه می‌دهد «چیزی که واقعا عجیبه اینه که می‌بینیم این پلتفرم‌ها وانمود می‌کنن نقش اصلی و میدان‌دار اینترنت هستن. ولی می‌تونم بگم خیلی از افراد زیر ۲۵ سال یا از دیسکورد استفاده می‌کنن یا رفتن سراغ پلتفرم‌های DM [که تعاملات بین کاربرها در اون خصوصیه و در معرض دید همه نیست].»
کاربران با پلتفرم‌هایی مثل دیسکورد می‌توانند از شبکه‌های اجتماعی کاملا باز و عمومی که امروزه می‌بینیم فاصله بگیرند، و انجمن‌های شخصی و کوچک‌تر خودشان را بسازند که افراد محدودی به آن دسترسی داشته باشند؛ درست مثل زمانی که فروم‌های اینترنتی پرطرفدار بودند. حال بعضی از این فروم‌ها مثل وار تاندر قانون‌مدار و همیشه تحت نظارت هستند، و بعضی از فروم‌ها احتمالا کمتر سخت‌گیرند و چه بسا محیط‌شان سمی باشد. معمولا در چنین محیط‌هایی است که افشاکنندگان تشویق به درز این اسناد می‌شوند، چون برعکس [توییتر و فیسبوک] خصوصی هستند و فرد در آن به جلب توجهی که می‌خواهد می‌رسد. مثلا مصاحبه با دیگر اعضای سرور دیسکوردی که با جیک آشنا بودند نشان می‌دهد برای جک تیشرا فوق‌العاده احترام قائل بودند. وهکی در مصاحبه می‌گوید «همه به این آدم کله‌گنده و لوطی احترام می‌ذاشتن. افسانه‌ای بود. جایگاه خداگونه‌ای داشت. همه بهش احترام می‌ذاشتن.»
برادریک می‌گوید «اون صرفا یه آدم عادی بود، نه یه سوت‌زن [مثل ادوارد اسنودن]، و دوست داشت پز بده. و به نظرم تا وقتی چنین محافل خصوصی‌ای با این اقشار جوون وجود دارن، این اتفاقات باز هم پیش میاد.»
یک بخش دیگر هم به ماهیت خود شبکه‌های اجتماعی برمی‌گردد که یک جورهایی فرد را به چنین رفتارهایی سوق می‌دهد. اِما براینت/Emma Briant از کالج بارد در این مقاله، اسمش را «اقتصاد جلب توجه» می‌گذارد: «اون می‌خواست در حد و اندازه‌ی خودش تاثیرگذار باشه تا اون توجهی که می‌خواست رو از جامعه‌ی کوچیکی که عضوش بود دریافت کنه. اما اوایل کار اونقدری که می‌خواست جدی گرفته نمی‌شد. چیزی که در شبکه‌های اجتماعی زیاد با اون درگیر می‌شیم، میم‌های بصری هستن. و جک تیشرا هم از این قضیه خبر داشت. پس از اسناد عکس‌برداری کرد و به کامیونیتی‌ای که عضوش بود نشون داد تا بتونه توجه اعضا رو جلب کنه. می‌دونید، خود اپلیکیشن دیسکورد به شیوه‌ایه که فرد رو تشویق به چنین رفتارهایی می‌کنه، تشویق برای به اشتراک گذاشتن، تشویق به جلب توجه‌کردن.»
شاخه‌های مختلف ارتش ایالات متحده به سمت پلتفرم‌هایی مثل دیسکورد و توییچ برای استخدام سربازها روی آورده‌اند. اما چیزهایی که در دیسکورد افشا شد نشان می‌دهد کنترل روی این فضاها و کامیونیتی‌ها وجود ندارد (بنگرید به مقاله‌ی «ارتش آمریکا دارد جنگ در دیسکورد را می‌بازد») که همین حالا هم پیامدهای نگران‌کننده‌اش را داریم می‌بینیم. براینت می‌گوید «به گمونم خیلی مهمه در نظر بگیریم که ارتش اساسا داره نیروهاش رو تشویق می‌کنه که برای ساخت انجمن‌های ویدئو گیمی‌شون از دیسکورد استفاده کنن. در حالی که خیلی خوب مطلعه دیسکورد پر از افراط‌گرایانه، و فراموش می‌کنه این پلتفرم افراد رو تشویق می‌کنه تا چیزهایی که می‌دونن رو سریع به اشتراک بذارن [و بنابراین ممکنه افراد تشویق بشن چیزهایی هم که درباره‌ی ارتش می‌دونن رو به اشتراک بذارن].»
این اطلاعات درزشده نه صرفا برای امنیت ملی حیاتی‌اند بلکه یک دوران گذار اساسی در فرهنگ اینترنتی را نشان می‌دهند. و همینطور که این دوران گذار جلو می‌رود و فضای دیجیتالی عوض می‌شود، موسسات هم باید خودشان را با این روند وفق دهند. درغیراین‌صورت، این نشتی‌ها، تازه اول راه هستند و در آینده بیشتر هم خواهند شد.
منبع: Scripps News