به نقل از دیجیکالا:
اگر تصمیم گرفته‌اید مادربرد یا پردازنده (CPU) مناسبی را برای سیستم کامپیوتر خود خریداری کنید، احتمالا با اسامی و عبارت‌هایی تحت عنوان سوکت پردازنده مواجه شده‌اید. در این مقاله قصد داریم به طور کامل انواع سوکت‌های پردازنده را به زبان بسیار ساده توضیح دهیم تا بدون هیچ دردسری بتوانید بهترین مادربرد یا پردازنده را مطابق با سخت افزار خود تهیه کنید.
سوکت پردازنده چیست؟
سوکت PGA؛ اولین سوکت پردازنده
سه قالب سوکت رایج
سوکت PGA
سوکت BGA
سوکت LGA
نگاه دقیق‌تر به سوکت‌های پردازنده اینتل
سوکت intel 1155
سوکت intel 1150
سوکت LGA1151
سوکت LGA1200
سوکت LGA1700
سوکت LGA2066
سوکت‌های AMD
سوکت AMD TR4
سوکت AMD AM4
سوکت AMD AM5
نحوه چک کردن سوکت مادربرد
روش اول) بررسی مشخصات
روش دوم) استفاده از نرم افزار CPU-Z
مفاهیمی که دیگر دشوار نیستند!
برای خرید مادربرد و CPU باید حسابی حواس خود را معطوف به یک سری پارامتر کنید؛ چرا که با خرید یک سخت افزار اشتباه، نمی‌توانید سیستم کامپیوتر خود را به درستی اسمبل کنید. قطع به یقین پارامترهای مختلفی برای خرید سخت افزارهای مذکور وجود دارد اما در این مقاله صرفا می‌خواهیم انواع مختلف سوکت پردازنده را معرفی کنیم. همچنین، مدل‌های مختلف سوکت دو شرکت اینتل و AMD را به طور گذرا معرفی کرده و سپس توضیح می‌دهیم که برای هر مدل مادربرد با سوکت خاص، باید چه مدل CPU را تهیه کرد تا به طور کامل با مادربرد سازگار باشد.
سوکت پردازنده چیست؟
به زبان بسیار ساده می‌توان سوکت پردازنده را به یک نوع پریز برق تشبیه کرد. ما با اتصال دستگاه‌های برقی به پریز که روی دیوار تعبیه شده در حقیقت تلاش می‌کنیم وسایل خود را به شبکه‌ی برق متصل کنیم. سوکت پردازنده هم یک قطعه‌ای روی مادربرد سیستم‌های کامپیوتر است که وظیفه‌ی مشابهی دارد. در حقیقت CPU شما باید به یک طریق با سایر قطعات سخت افزار موجود در مادربرد ارتباط پیدا کند. سوکت پردازنده این کار را به راحتی انجام می‌دهد و ارتباط پردازنده را با سایر قطعات میسر می‌سازد.
در گذشته جایگاه‌ها یا اسلات‌هایی برای اتصال CPU روی مادربرد تعبیه می‌شد اما در حال حاضر سوکت‌های نسل جدید به شکل تخت روی مادربرد قرار می‌گیرند و افراد می‌توانند CPU را به آسانی از طریق یک زبانه روی سوکت متصل کنند. هر چند، نصب CPU روی سوکتها با فرمت و قالب قدیمی‌‌تر، دردسرهای خاص خودشان را داشته‌اند. خوشبختانه، چالش‌های سوکت‌های قدیمی در حال حاضر برطرف شده است.
سوکت PGA؛ اولین سوکت پردازنده
شرکت معتبر اینتل در گذشته‌ی دور موفق شد یک سوکت با ۱۳۲ پین را ابداع و آن را PGA نام‌گذاری کند. روی کار آمدن این مدل سوکتها موجب شد تا تکامل این قطعات ساده اما کاربردی را در بازه‌ی زمانی به وضوح مشاهده کنیم؛ چرا که پردازنده‌های مرکزی شرکت اینتل هم به مرور زمان پیشرفته‌تر شدند.
به این نکته باید دقت کرد که همه سوکت‌های اینتل شکل واحد نداشته و بین سوکتها می‌توان یک تفاوت ساختاری را به وضوح مشاهده کرد. همچنین بین سوکت‌های شرکت اینتل و AMD تفاوت‌های حائز اهمیتی وجود دارد که در ادامه به طور مفصل توضیح می‌دهیم.
مادربرد ایسوس مدل PRIME H510M-K
شاید این سوال برای‌تان پیش بیاید که چرا به عقل توسعه‌دهندگان و کارشناسان سخت افزاری شرکت اینتل نرسید تنها از یک مدل سوکت واحد استفاده کنند. اصلا چرا باید طراحی سوکت‌های پردازنده در گذر زمان تغییر می‌کردند؟ جواب به این سوال بسیار ساده است؛ تغییر در معماری و ساختار پردازنده‌ها.
شرکت‌های اینتل و AMD دیر یا زود باید ساختار داخلی پردازنده‌های خود را تغییر می‌دادند. این موضوع از گذشته انجام شده و همچنان این رویه با قدرت ادامه دارد. بنابراین، سوکتها هم باید مطابق با نوع معماری پردازنده‌ها تغییر پیدا کنند.
در حال حاضر که این مقاله نوشته می‌شود، سه مدل سوکت در صنعت سخت افزار وجود دارد. هر چند برخی از سوکتها، قدیمی شده و کاربران تمایل کمتری از خود نسبت به خرید مادربرد با سوکت‌های قدیمی نشان می‌دهند. برای سهولت در فهم موضوع، سوکت‌های مربوط به دو شرکت اینتل و AMD را به طور مجزا بررسی می‌کنیم.
سه قالب سوکت رایج
در حال حاضر سه مدل سوکت PGA، BGA و LGA توسط اینتل توسعه پیدا کرده است. در ادامه این مقاله سه شکل اصلی سوکت‌های اینتل را توضیح داده و سپس مدل‌های عرضه شده را مرور خواهیم کرد:
سوکت PGA
سوکت‌های Pin Grid Array که به اختصار به PGA معروف شده‌اند، دارای سوراخ‌های بسیار ریزی است که در واقع پین‌های پردازنده در داخل آن جفت و جور می‌شوند. این مدل سوکت ابتدا توسط شرکت اینتل توسعه پیدا کرد اما شرکت AMD بعدها از همین نوع سوکتها اما به شکل متفاوت‌تر برای پردازنده‌های خود بهره‌برداری کرد.
سوکت BGA
سوکت‌های Ball Grid Array که به اختصار به BGA شناخته می‌شود، به طور معمول در لپتاپ‌ها به کار می‌رود. پردازنده‌های سازگار با این نوع سوکت به وسیله‌ی فرایند لحیم به مادربرد متصل می‌شوند. از معایب سوکت‌های BGA می‌توان به غیر قابل تعویض بودن آنها اشاره کرد؛ چرا که پس از انجام لحیم‌کاری، تعویض پردازنده با یک مدل بهتر به دلیل احتمال خرابی تراشه‌های مادربرد انجام پذیر نیست. این مدل سوکت نیز توسط هر دو شرکت اینتل و AMD مورد استفاده قرار گرفته است.
سوکت LGA
سوکت‌های Land Grid Array یا به اختصار LGA جزء جذاب‌ترین سوکت‌های حال حاضر محسوب می‌شوند. این مدل سوکتها شکل و ظاهر کاملا مسطحی داشته و به راحتی روی مادربرد نصب می‌شوند. سوکت‌های LGA دارای پین‌هایی هستند و CPU را می‌توان از طریق همین پین‌ها به سوکت متصل کرد.
ذکر این نکته الزامی است که سوکت LGA بیشتر در مادربردهای اینتل مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. بنابراین، اگر قصد خرید پردازنده‌های نسل جدید اینتل را داشته باشید، احتمالا به کرات با عبارت LGA در مادربردها مواجه خواهید شد. با این حال، شرکت AMD اخیرا به ساخت سوکت نوع LGA از خود تمایل نشان داده است.
نگاه دقیق‌تر به سوکت‌های پردازنده اینتل
این موضوع را باید به خاطر سپرد که هر مدل و سری پردازنده تنها با یک نوع سوکت سازگار بوده و نمی‌توان بدون هیچ تحقیق و تفحصی مادربرد و CPU را تهیه و آنها را روی هم نصب کرد. از همین رو، چطور می‌توان فهمید پردازنده‌های اینتل و AMD دقیقا با چه مدل سوکت‌های پردازنده سازگار هستند؟ در ادامه قصد داریم دقیقا به همین سوال پاسخ دهیم که برای هر مدل سوکت، باید چه مدل پردازنده‌ی مرکزی را تهیه کرد.
سوکت intel 1155
اینتل در سال ۲۰۱۱ سوکت‌های intel 1155 را با فرمت LGA تولید کرده است. عدد ۱۱۵۵ در این مدل سوکتها در واقع بیانگر تعداد پین‌های مورد استفاده در این قطعه‌هاست. پردازنده‌هایی زیر با این نوع سوکتها سازگار هستند:
- نسل دوم (Sandy Bridge)
- نسل سوم (Ivy Bridge)
سوکت intel 1150
این نوع سوکت در سال ۲۰۱۳ روانه‌ی بازار شد. پردازنده‌های پشتیبانی شده توسط این نوع سوکتها شامل موارد زیر است:
- نسل چهارم (Haswell)
- نسل پنجم (Broadwell)
مادربرد ام اس آی مدل PRO H610M-E DDR4
سوکت LGA1151
مادربردهای اینتل با قیمت و مشخصات مناسبی با سوکت LGA1151 روانه‌ی بازار شده‌اند. شرکت اینتل از سال ۲۰۱۵ به بعد از این مدل سوکتها استفاده کرده است. پردازنده‌هایی که روی این سوکت به خوبی نصب می‌شوند شامل موارد زیر است:
- نسل ششم (Skylake)
- نسل هفتم (Kaby lake)
- نسل هشتم (Coffee Lake)
- نسل نهم (Coffee Lake Refresh)
سوکت LGA1200
شرکت اینتل سال ۲۰۲۰ موفق شد نسل جدید سوکتها را به بازار عرضه کند. این سوکتها در واقع دارای ۱۲۰۰ پین هستند. به دلیل تعداد پین‌های بیشتر در این سوکت، پردازنده‌های قدرتمندتری را می‌توان روی مادربردهای دارای این مدل سوکت نصب کرد. پردازنده‌هایی که می‌توان روی مادربرد نصب کرد به شرح زیر است:
- نسل دهم (Comet Lake)
- نسل یازدهم (Rocket Lake)
سوکت LGA1700
یکی از پرفروش‌ترین مادربردهای مبتنی بر اینتل، مدل‌هایی به شمار می‌روند که دارای سوکت ۱۷۰۰ هستند. تعداد پین‌های سوکت همان‌طور که از اسمش پیداست به ۱۷۰۰ افزایش یافته است. پردازنده‌های قابل نصب روی این نوع سوکت به شرح زیر هستند:
- نسل دوازدهم (Alder Lake)
- نسل سیزدهم (Raptor Lake)
سوکت LGA2066
سوکت ۲۰۶۶ شرکت اینتل در زمان نگارش این مقاله، بالاترین تعداد پین را داراست. این مدل سوکت تنها از پردازنده‌های مرکزی سری X جدید شرکت اینتل پشتیبانی می‌کند. بنابراین، اگر قصد تهیه‌ی این مدل پردازنده‌های اینتل را ندارید، بهتر است سر وقت مادربرد با سوکت LGA2066 نروید؛ چرا که در حال حاضر مادربردهای مذکور به شدت گران محسوب می‌شوند.
سوکت‌های AMD
شرکت AMD در زمان نگارش این مقاله، سه مدل سوکت را عرضه کرده است. طراحی سوکتها در هر مدل متفاوت به حساب می‌آید. همچنین تعداد پین سوکت‌های AMD نسبت به سوکت‌های اینتل تا حدی متفاوت است.
سوکت AMD TR4
با خرید مادربردهای حاوی این نوع سوکت، می‌توان پردازنده‌های مرکزی تردریپر AMD را روی آنها نصب کرد. تعداد پین‌های موجود در سوکت مذکور، ۱۰۹۴ و نوع سوکت LGA اعلام شده است.
سوکت AMD AM4
معماری و ساختار این سوکت، PGA است. همچنین تعداد پین‌های مورد استفاده در این مدل سوکت، ۱۳۳۱ پین اعلام شده است. شرکت AMD اعلام کرده تمامی پردازنده‌های AMD که از سال ۲۰۱۶ به بعد وارد بازار شده‌اند را می‌توان به این سوکت متصل کرد. با این اوصاف، پردازنده‌های که توسط این سوکت پشتیبانی می‌شوند به شرح زیر است:
- AMD Athlon
- Ryzen 1000
- Ryzen 2000
- Ryzen 3000
- Ryzen 4000
- Ryzen 5000
مادربرد بایوستار مدل TB360-BTC PRO
سوکت AMD AM5
جدیدترین سوکت AMD در زمان نگارش این مطلب، سوکت AM5 محسوب می‌شود. این نوع سوکت از معماری LGA برخوردار است. خوشبختانه تغییر استراتژی شرکت AMD موجب شده تا سوکت‌های جدید این شرکت، فضای کمتری را روی مادربرد اشغال کنند. تعداد پین‌های سوکت جدید AMD، ۱۷۱۸ اعلام شده که نسبت به سوکت‌های نسل قبلی عدد بیشتری است.
نحوه چک کردن سوکت مادربرد
آیا سیستم کامپیوتر خود را از قبل خریداری کرده‌اید و حالا قصد ارتقای سخت افزار را دارید؟ در این وضعیت احتمالا این سوال مهم در ذهنتان شکل گرفته که چگونه می‌توان سوکت مادربرد را چک کرد. جواب به این سوال را قرار است در قالب ارائه‌ی دو روش کاربردی پاسخ دهیم.
روش اول) بررسی مشخصات
شما به آسانی می‌توانید اسم مدل مادربرد را در موتورهای جست‌وجوی اینترنت مثل گوگل تایپ و سپس اینتر کنید. در مرحله‌ی بعد با مراجعه به سایت سازنده‌ی اصلی مادربرد قادر خواهید بود مشخصات فنی کامل قطعات را ببینید. معمولا مشخصات مربوط به سوکت هم ذکر خواهد شد.
آیا هیچ ایده‌ای ندارید اسم مدل مادربرد یا حتی پردازنده‌ی نصب شده روی سیستم کامپیوتر شما چیست؟ باز هم جای نگرانی وجود ندارد. شما می‌توانید جعبه‌ی محصول که قبلا خریداری کرده‌اید را بررسی کنید. معمولا مشخصات فنی روی بدنه‌ی جعبه به طور کامل ذکر می‌شود.
روش دوم) استفاده از نرم افزار CPU-Z
اگر شما جعبه‌ی مادربرد یا پردازنده‌ی خود را خیلی وقت پیش دور انداخته‌اید، هیچ عیبی ندارد. شما همچنان می‌توانید از یک روش دیگر به کل اطلاعات مشخصات فنی سیستم خود دسترسی پیدا کنید. با جست‌وجو در اینترنت، برنامه‌ی CPU-Z را مطابق با سیستم عامل خود دانلود و سپس نصب کنید. فرایند نصب برنامه به شدت آسان است.
پس از اجرای نرم افزار، برنامه به طور هوشمند کامپیوتر شما را بررسی و آنالیز خواهد کرد. شما می‌توانید در سربرگ CPU و در فیلد Package اسم سوکت مادربرد خود را به طور کامل مشاهده کنید. همچنین مشخصات کامل پردازنده نظیر نسل، فناوری، ولتاژ هسته، سرعت و سایر موارد به طور دقیق قابل رویت خواهد بود. نرم‌افزارهای دیگری برای رصد CPU وجود دارد، اما آسان‌ترین و بی‌دردسرترین برنامه برای بررسی پارامترهای CPU و سایر اجزا همین برنامه‌ی CPU-Z به شمار می‌رود.
مفاهیمی که دیگر دشوار نیستند!
در این مقاله نهایت تلاش به کار گرفته شد تا مفاهیم مربوط به سوکت و انواع مختلف آن به زبان کاملا ساده و پیش پا افتاده توضیح داده شود. باز هم نیاز است این نکته را تکرار کنیم که مادربرد و CPU باید با یکدیگر کاملا سازگار باشند، در غیر این صورت نمی‌توان به درستی سیستم کامپیوتر را به اصطلاح اسمبل کرد.
قطع به یقین خرید مادربردهایی که سوکت پردازنده جدیدتر دارند، گران‌تر خواهد بود. بنابراین، قبل از خرید مادربرد بهتر است ابتدا به این نکته فکر کنید که دقیقا چه مدل پردازنده‌ی مرکزی را قرار است تهیه کنید. مطابق با CPU، باید در مرحله‌ی بعد مادربرد خود را انتخاب کنید. انتخاب CPU هم به طور مستقیم در ارتباط با کار و فعالیت‌هایی است که از سیستم کامپیوتر خود انتظار دارید. طبیعتا صرفا برای انجام کارهای اداری و دانشجویی نیازی نیست CPU نسل دوازدهم یا سیزدهم را خریداری کنید. به تبع، هزینه‌ی مادربرد هم کمتر خواهد بود. با این حال، کاربرهای کامپیوتر خانگی معمولا دیر یا زود به فکر ارتقای سیستم کامپیوتر می‌افتند. بنابراین، در انتخاب قطعات سخت افزار خود اصلا و ابدا عجولانه تصمیم نگیرید؛ چرا که با انتخاب اشتباه، باید در آینده‌ی دور یا نزدیک مجدد تمام قطعات سخت افزاری را از نو خریداری کنید.