کم و بیش همه ما با خط استوا آشنا هستیم و می‌دانیم استوا خطی فرضی است که زمین را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. اما آیا می‌دانستید چه مناطقی در این مناطق قرار گرفته‌اند، دارای چه ویژگی‌هایی هستند و چه مناظری در راستای این خط 40.000 کیلومتری یافت می‌شود؟ با ما همراه باشید تا شگفتی‌های واقع شده در استوا را بیشتر بشناسیم.
خط استوا از چه کشورهایی عبور می‌کند؟
در این مطلب قرار نیست به شما درس جغرافیا دیکته کنیم اما بد نیست تا پیش از پرداختن به موضوع اصلی، بدانیم چه کشورهایی در این مسیر قرار گرفته اند.
همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، این خط فرضی بخش‌هایی از کشورهای آسیایی نزدیک به اقیانوس هند، آرام و بخشی از قاره آفریقا و آمریکای جنوبی را دربر می‌گیرد. به طور دقیق‌تر، خط استوا از 13 کشور عبور می‌کند که این کشورها عبارتند از: اکوادور، کلمبیا، برزیل از قاره آمریکای جنوبی، اندونزی و مالدیو در قاره آسیا، کیریباتی در اقیانوسیه و سائوتومه و پرینسیپ، گابون، جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، اوگاندا، کنیا و سومالی از قاره آفریقا.
خط استوا و شگفتی‌های آن
دو بار در سال، لحظه‌ای به نام اعتدال بهاری و پاییزی به وجود می‌آید که در آن نور خورشید به طور مستقیم بر خط استوا می‌تابد. پس از اعتدالین، مناطق استوایی وضعیت اقلیمی نسبتا ثابت و گرمی را سپری می‌کنند و در نتیجه بسیاری مناطق استوایی تنها دارای دو فصل گرم و بارانی هستند. این وضعیت سبب می‌شود که جنگل‌های گرمسیری و بارانی مانند آمازون پدید بیایند. همچنین به خاطر داشته باشید که در خط استوا هوای مناطق استوایی اغلب گرم و مرطوب بوده و به دلیل وجود آب در هوا، شما با گرمترین هوای ممکن مواجه نخواهید شد. بنابراین این باور که مناطق واقع در استوا را گرمترین منطقه روی کره زمین بدانیم اشتباه است، ضمن این که در فصل‌های بارانی مناطق میزان بارش به قدری زیاد و مدام هست که جنگی نظیر آمازون بیاید.
تا کنون متوجه شدیم که آب و هوای مناطق استوایی اغلب گرم، مرطوب و بارانی است، اما بدانید این موضوع همیشه صدق نمی‌کند. کوه کلیمانجارو که به عنوان بلند‌ترین کوه در قاره آفریقا محسوب می‌شود در کشور تانزانیا واقع شده و تنها 330 کیلومتر از خط استوا فاصله دارد، اما با این حال، ارتفاع زیاد باعث شده است تا وضعیت جوی این کوه خشک و خنک باشد و حتی یخچال‌های کوهستانی در آن تشکیل شود.
رشته کوه آند با بیش از 7000 کیلومتر وسعت که به عنوان پهناورترین رشته کوه جهان نیز شناخته می‌شود، از چنین وضعیتی برخوردار است. رشته کوه آند در خط استوا واقع شده و بخش‌هایی از آن در کشورهای اکوادور و کلمبیا نیز دیده می‌شود. اما همانند کوه کلیمانجارو، رشته کوه آند نیز آب و هوای گرم و مرطوب نداشته و رشته کوه‌ها به بیابانی تبدیل شده‌اند که تقریبا هیچ بارانی در آن نمی‌بارد.
گیاهان و حیوانات بسیاری هستند که حیات خود را با اقیلم استوایی وفق داده‌اند. برای مثال جنگل‌های بارانی آمازون و کنگو از گوناگونی زیستی غنی برخوردار است. یک هکتار از جنگل‌های بارانی برزیل ممکن است بیش از 750 گونه درخت و 1500 گونه حشره داشته باشد. گرم‌دشت یا ساواناهای (Savanna) کنیا که یک منطقه استوایی به شمار میرود، میزبان گونه‌های جانوری مهمی چون شیر، یوزپلنگ و فیل است. در بخشی از رشته کوه آند شیلی شترسانانی نظیر لاما، آلپاکا و شتر بی‌کوهان آمریکایی دیده می‌شود.
بازدید از مناطقی که در خط استوا قرار گرفته‌اند، می‌تواند یک چالش منحصر به فرد باشد. خط استوا بیشتر از نواحی‌ای عبور می‌کند که توریستی نیستند یا دسترسی به آن کار آسانی نیست. همانطور که در اولین عکس می‌توانید ملاحظه کنید، خط استوا از جنگل‌های استوایی، اقیانوس‌ها و مناطق غیرمسکونی عبور می‌کند. اما جاذبه‌هایی هستند که به دلیل واقع شدن در خط استوا شهرت یافته‌اند.
نخستین جاذبه استوا
نخستین جاذبه در شهر کایامبه اکوادور واقع شده است. جایی که نه تنها به خوبی می‌توانید از خط کشیده شده در زمین نیم کره شمالی، جنوبی و مبدأ عرض جغرافیایی را ببینید، همچنین شاهد ستونی باشید که در وسط خط استوا ساخته شده است که مورد جالبی در آن دیده می‌شود و آن این است که هنگام تابش نور خورشید روی این ستون، هیج سایه‌ای دیده نمی‌شود.
دومین جاذبه استوا
جاذبه دوم که در شهر سن آنتونیو اکوادور ساخته شده است به عنوان یکی از نماد‌های ملی اکوادور شناخه می‌شود و از معدود آثاری است که به مدار جغرافیایی اختصاص داده شده است.
سومین جاذبه استوا
سومین مکانی که برای دیدن خط استوا می‌تواند انتخاب مناسبی باشد در شهر کایابوه اوگاندا واقع شده است. کایابوه شناخته شده‌ترین شهر در قاره آفریقا از نظر دیدن خط استوا است. در بخشی‌هایی از شهر که از خط استوا می‌گذرد، می‌توانید شاهد سه سینک باشید که در نیم کره شمالی، جنوبی و روی خط استوا در نزدیکی هم قرار داده شده‌اند. هنگامی که در سه سینک آبی ریخته شود، جهت چرخش و مکش آب در سینکی که در نیم کره شمالی قرار دارد، در جهت عقربه‌های ساعت است. این در حالی است که در سینکی که در نیم کره جنوبی قرار گرفته، عکس این قضیه رخ می‌دهد و آب خلاف عقربه‌های ساعت می‌چرخد و در در سینکی که روی خط استوا بنا شده بدون چرخش در هر جهتی آب به پایین سرازیر می‌شود. البته به نظر می‌رسید این نمایش صرفا جنبه تفریحی برای گردشگران داشته باشد تا علمی که در زیر علت را بررسی می‌کنیم.
این چیزی که شما در سینک‌ها می‌بینید، به احتمال بسیار قوی ناشی از تاثیرات خط استوا و اثر کوریولیس نباشد، اما با این وجود تماشای آن می‌تواند سرگرم کننده باشد! این حرف را با استناد به منابع معتبری چون وب‌سایت کتابخانه کنگره آمریکا (LOC) بازگو می‌کنیم که: چرخش آب در نیم کره شمالی و جنوبی کره زمین تحت تاثیر اثر کوریولیس نیست و این اثر در پدیده‌های بزرگ‌تری مانند تندبادهای دریایی دیده می‌شود. بنابراین تنها عاملی که سبب جهت چرخش آب می‌شود، به شکل هندسی سینک و نحوه‌ای که آب در سینک ریخته می‌شود مرتبط است.
دیگر ویژگی‌های مخصوص استوا
اگر بخواهیم کمی از دیدنی‌های واقع در خط استوا فاصله بگیریم و به نکات علمی آن هم بپردازیم بد نیست به نیروی جاذبه ضعیف‌تری که که از استوا می‌گذرد اشاره داشته باشیم. در واقع برآمدگی استوایی (equatorial bulge) که در این مناطق وجود دارد، باعث می‌شود نیروی جاذبه نسبت به سایر نقاط کره زمین کمی ضعیف‌تر عمل کند.
این ویژگی سبب شده است تا این مناطق مکان ایده‌آلی برای پرتاپ موشکها باشند. زیرا انرژی و سوخت بسیار زیادی برای پرتاپ موشک یا ماهواره از مبدا زمین لازم است و مناطقی که از خط استوا گذشته باشند، دارای جاذبه ضعیف‌تری هستند، در نتیجه سوخت کم‌تری هنگام پرتات مصرف می‌شود. به همین دلیل است که ایالات متحده آمریکا اکثر موشک‌های خود را از مرکز فضایی کندی، واقع در جنوب فلوریدا پرتاب می‌کند که نزدیک‌ترین منطقه این کشور به خط استوا محسوب می‌شود.
مناطقی که در خط استوا واقع شده‌اند، سریع‌ترین غروب را نسبت به هر جای دیگر در کره زمین تجربه می‌کنند. مدت زمان غروب خورشید تا تاریکی شب ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد.
Equator (خط استوا) واژه‌ای لاتین به معنای مساوی ساز است. در خط استوا علاوه بر اینکه کره زمین به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود، مدت روز شب نیز در آن‌ها مساوی است. به عبارتی در خط استوا 12 ساعت روز و 12 ساعت شب خواهیم داشت.
منبع: Nationalgeographic
