عفونت خون چیست و با چه آزمایشی تشخیص داده می‌شود؟
هنگامی که صحبت از عفونت خون می‌شود، به احتمال زیاد اولین چیزی که به ذهن می‌رسد سپتیسمی Septicemia است که با نام‌های سپسیس، گَندخونی، پَلَشت‌خونی و مسمومیت خون شناخته می‌شود. این بیماری نوعی التهاب است که به دلیل عفونت در سراسر بدن پخش می‌شود و اگر به‌سرعت درمان نشود، منجر به مرگ خواهد شد.
با این حال، سپسیس تنها بیماری‌ای نیست که می‌تواند خون را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند از طریق خون منتقل و باعث عفونت و ابتلای فرد به برخی از بیماری‌ها از جمله ایدز، هپاتیت، استافیلوکوکوس اورئوس(MRSA) و کلستریدیوم دیفیسیل (C. diff) شوند که بیشتر از طریق تماس با خون و دیگر مایعات بدن فرد آلوده انتقال می‌یابد. می توانید با متخصص خون و آنکولوژی صحبت کنید .
از آنجاکه درمان عفونت و بیماری‌های خونی دشوار است، آشنایی با علت بروز و روش‌های تشخیص این بیماری بسیار مهم است.
سپسیس و سایر عفونت‌های خون
شایع‌ترین نوع عفونت خون که با نام سپسیس شناخته می‌شود، بعد از عفونت ریه و بیماری ایدز سومین عامل مرگ در جهان به دلیل عفونت است. سپسیس شدید یا سندرم سپسیس که در نهایت منجر به شوک سپتیک می‌شود، عارضه‌ای جدی از عفونت و مسمومیت خونی است که التهابات شدید را در بدن ایجاد می‌کند.
معمولاً بدن برای مبارزه با عفونت، برخی مواد شیمیایی را در جریان خون آزاد می‌کند، اما در برخی مواقع احتمال دارد واکنش بدن به این مواد شیمیایی تشدید یافته و در نتیجه باعث لخته‌شدن خون و نرسیدن اکسیژن به اندام‌های حیاتی شود. این واکنش‌ها می‌توانند روی بافت و اندام‌های مختلف بدن تاثیر منفی بگذارند. در صورت پیشرفت عفونت، فرد دچار افت فشارخون شده و در نهایت به دلیل شوک سپتیک، فوت خواهد کرد.
عفونت‌های باکتریایی اغلب دلیل اصلی ابتلا به سپسیس هستند؛ اما احتمال دارد عفونت خونی به‌دلیل عفونت‌های ناشی از:
- انگل
- قارچ و ویروس نیز رخ دهد.
- همچنین عفونت استخوان با نام استئومیلیت، عامل دیگری از ابتلا به عفونت خون است.
براساس تخمین مؤسسه ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا (NIH)، سالانه بیش از یک میلیون آمریکایی دچار عفونت خون شدید می‌شوند که احتمال دارد بین ۲۸ تا ۵۰ درصد این بیماران بر اثر عفونت فوت کنند.
علاوه بر سپسیس، چندین عفونت رایج و قابل انتقال از طریق خون وجود دارد، که عبارتند از:
عفونت MRSA
عفونت استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین که به‌طور اختصاریMRSA و به انگلیسی Methicillin-resistant Staphylococcus Aureus Infection است، از طریق باکتری‌ای به‌نام استافیلوکوک به فرد منتقل می‌شود. عفونت MRSA در جریان خون، ریه‌ها، قلب، مفاصل و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد که از طریق خطوط IV (خط داخل وریدی)، زخم‌های جراحی، سوند ادراری، زخم بستر و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد می‌شود.
تب دنگی Dengue Fever
تب دانگ، دنگی یا هموراژیک دنگی، نوعی عفونت است که از طریق ویروسی که پشه آئدس ناقل آن است به انسان منتقل می‌شود. در تب دانگ معمولاً رگ‌های خونی آسیب دیده و نشت می‌کنند که در نهایت منجر به کاهش تعداد سلول‌های تشکیل‌دهنده لخته (پلاکت‌ها) در جریان خون و در برخی موارد مرگ بیمار خواهد شد.
ایدز AIDS/HIV
بیماری عفونتی سندروم نقص ایمنی اکتسابی Acquired immune deficiency syndrome یا ویروس نقص ایمنی انسانHuman Immunodeficiency Virus، که ما با نام ایدز آن را می‌شناسیم، نوعی بیماری عفونی است که با ورود ویروس نقص ایمنیHIV به بدن، به دستگاه ایمنی فرد حمله می‌کند.
هپاتیت A ، B و C
هپاتیت Hepatitis نوعی بیماری ویروسی است که به‌طور عمده از طریق:
- خون
- فرآورده‌های خونی
- سرنگ و تیغ مشترک
- تماس جنسی و از مادر به جنین منتقل می‌شود.
سه نوع اصلی هپاتیت B، A و C است که معمولاً نوع C و B هیچ‌گونه علائمی ندارد.
چه عواملی باعث ایجاد عفونت در خون می‌شوند؟
عفونت خون می‌تواند از مسیرهای مختلفی مانند انتقال خون، رابطه جنسی، زخم‌های باز، غشاهای مخاطی و غیره از یک شخص به شخص دیگر منتفل شوند.
همچنین عفونت‌ها می توانند از هرجایی که باکتری یا سایر عوامل عفونی وجود دارند وارد بدن شوند.
این عفونت می‌تواند از یک موضوع بی‌ضرر و عادی مثل آسیب دیدن پوستَک یا کوتیکول (Cuticle) ناخن شروع و یا از یک مشکل پزشکی جدی‌تر مانند عفونت دستگاه ادراری (UTI) ایجاد شود.
برخی از عواملی که می‌توانند منجر به عفونت خون شوند، عبارتند از:
- عفونت‌های گوارشی
- نیش حشرات آلوده
- استفاده از کاتتر دیالیز یا کاتتر شیمی‌درمانی
- کشیدن دندان در دندانپزشکی آلوده
- عوض نکردن مرتب پانسمان‌ها به ویژه بعد از عمل جراحی
- قرار گرفتن زخم باز در معرض هرگونه محیط و عوامل آلوده
- مقاوم شدن باکتری‌ها در برابر دارو
- عفونت کلیه یا مجاری ادراری
- سینه‌پهلو، ذات‌الریه یا پنومونی
- عفونت پوستی
اگرچه هرکسی می‌تواند به یک عفونت قابل انتقال از طریق خون مبتلا شود، با این‌حال گروه‌های خاصی بیشتر در معرض خطر هستند، که عبارتند از:
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند مبتلایان به ایدز یا سرطان خون
- نوزادان
- افراد مسن
- کسانی که عمل جراحی و مراجعه به دندانپزشکی دارند
- افراد مبتلا به دیابت
- معتادان تزریقی
- افرادی که بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند
- افراد دارای سوند
- افرادی که در محیطی در معرض باکتری یا ویروس است حضور دارند، مانند بیمارستان و…
عفونت خون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص عفونت خون بسیار دشوار است، زیرا علائم آن با برخی از بیماری‌های دیگر مشترک است. بهترین راه برای تشخیص عفونت خون، مراجعه به پزشک است. همچنین شما می‌توانید از مشاوره آنلاین پذیرش۲۴، برای گفتگوی تلفنی یا متنی از دکتر عفونی انلاین و یا دکتر انکولوژی انلاین استفاده کنید
ابتدا پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که شامل بررسی دمای بدن و فشار خون است. اگر پزشک به عفونت خون مشکوک شود، آزمایش‌هایی را برای یافتن علائم عفونت باکتریایی تجویز می‌کند که عبارتند از:
آزمایش کشت خون (Blood Culture Testing)
آزمایش کشت خون که با نام‌های کشت خون از لحاظ باکتری و قارچ، کشت خون و حساسیت آنتی‌بیوتیکی، کشت خون و رنگ‌آمیزی اسمیر نیز شناخته می‌شود، نوعی آزمایش خون و با علامت اختصاری B/C&S است که به منظور تشخیص عفونت خون انجام می‌گیرد. شناسایی عفونت باکتریایی خون یا باکتریمی بسیار مهم است زیرا خون می‌تواند عامل عفونت را به تمام اندام‌های بدن پخش کرده و در نتیجه باعث تشدید بیماری شود.
در آزمایش کشت خون، نمونه خون گرفته‌شده از بازو در ظرفی قرار داده می‌شود و با گذشت زمان (معمولاً ۲ تا ۳ روز، اما برخی از باکتری‌ها نیاز به ۱۰ روز دارند)، باکتری یا قارچ در آن رشد می‌کند. نوع باکتری یا قارچ با تست‌های شیمیایی و میکروسکوپی مشخص می‌شوند.
در صورت عدم رشد باکتری یا قارچ، نتیجه آزمایش منفی است، اما در صورت مثبت بودن نتیجه، فرد باید تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی را جهت دریافت داروی مناسب برای درمان نیز انجام دهد.
سطح اکسیژن خون Blood Oxygen Levels
بررسی سطح اکسیژن خون که به آزمایش پالس اکسیمتری (Pulse Oximeter)، آنالیز گاز خون و آزمایش گاز خون شریانی (ABG) معروف است، برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن خون با استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر انجام می‌شود.
این دستگاه یک وسیله کوچک است که بدون وجود هیچ‌گونه سوزنی، به احتی به نوک انگشت دست، انگشست شست پا و یا لاله گوش متصل می‌شود. برای اندازه‌گیری میزان ضربان قلب و اکسیژن، دستگاه دو طول موج نور از طریق پالس اکسیمتر ارسال می‌کند. هنگامی که ارزیابی به پایان برسد، صفحه نمایش دستگاه درصد اکسیژن خون و همچنین میزان ضربان قلب فرد را نشان می‌دهد.
شمارش خون (Complete Blood Count (CBC
شمارش کامل خون یا CBC، یک آزمایش آسان و بسیار رایج است که برای بررسی انواع اختلالات تاثیرگذار در سلامتی فرد، تجویز می‌شود. در آزمایش CBC تعداد سلول‌های خونی فرد براساس سن و جنیست، از نظر افزایش یا کاهش بررسی می‌شود. آزمایش CBC می‌تواند به تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌ها، از کم‌خونی تا عفونت و سرطان کمک کند.
آزمایش انعقاد خون Clotting Factor
خونی که در رگ‌های هر فرد در جریان است، نباید لخته شود. هرگونه لخته شدن خون در رگ، می‌تواند از طریق جریان خون به قلب، ریه‌ها و مغز انتقال یابد که منجر به حمله قلبی، سکته مغزی و یا مرگ می‌شود. در آزمایش انعقاد خون، توانایی لخته شدن خون و مدت زمان آن را اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش کمک می‌کند تا خطر خون‌ریزی بیش از حد یا ایجاد لخته (ترومبوز) در رگ‌های خونی ارزیابی شود.
آزمایش پنل متابولیک Comprehensive Metabolic Panel (CMP)
آزمایش CMP نوعی آزمایش خون است که به منظور بررسی سطح قند (گلوکز)، تعادل الکترولیت و مایعات بدن، عملکرد کلیه، نظارت بر وضعیت پزشکی بیمار و کمک به تشخیص بیماری انجام می‌شود.
چنان‌چه فرد مشکوک به عفونت خون، دارای زخم پوستی باشد، پزشک برای بررسی نوع باکتری، از بافت زخم نمونه‌برداری می‌کند.
آزمایش کشت ادرار Urine Culture
کشت ادرار آزمایشی است که باکتری‌های موجود در ادرار را مشخص می‌کند. این آزمایش می‌تواند عامل ایجادکننده عفونت را نیز شناسایی کند. باکتری‌ها که به‌طور معمول باعث عفونت ادراری می‌شوند، می‌توانند از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری شوند. این باکتری‌ها به‌سرعت در محیط دستگاه ادراری، رشد کرده و منجر به عفونت‌های شدید، مانند عفونت خون می‌شوند.
به‌عنوان اقدامات احتیاطی در تشخیص عفونت خون، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری را نیز تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص محل عفونت در اندام‌های بدن فرد کمک کنند، که عبارتند از:
رادیوگرافی قفسه سینه Chest X-Ray
اشعه ایکس یا CXR، نوعی آزمایش تصویربرداری است که تصاویر اندام‌ها، بافت‌ها و استخوان‌های بدن با تابش مقادیری کم از اشعه X بررسی می‌کند. آزمایش اشعه X وقتی روی قفسه سینه متمرکز شود، می‌تواند به تشخیص ناهنجاری‌ها، عفونت‌ها، بیماری‌های مجاری هوایی، رگ‌های خونی، استخوان‌ها ، قلب و ریه‌ها کمک کند.
سی‌تی‌اسکن Computed tomography یا CT Scan
تصویرسازی تشدید مغناطیسی Magnetic resonance imaging یا اسکن ام‌ارآی MRI